Laboratorium prac fotograficznych. Muzeum Narodowe w Gdańsku

Artystyczne dialogi bywają różnorodne, najciekawsze są te, podczas których twórcy wyrażają swoje myśli w odmiennych formach artystycznych. Takim przypadkiem jest spotkanie Anny Baumgart i Krzysztofa Pijarskiego w realizacji „Laboratorium prac fotograficznych”.

Oboje zajmując się sferą wizualną, szukają sensów i prawd w tym, co domyślne, a nie oczywiste, ukazane bezpośrednio. Baumgart w rzeźbiarskim cyklu „od fotografii” ożywia statyczne, dwuwymiarowe rejestracje dokumentalne w trójwymiarowe instalacje, z kolei Pijarski oglądając te ukryte, a obecnie odkryte części obrazu, analizuje ich znaczenie. Zadaje pytania o to, czy są to znaki puste, „plecy” pamięci, czy raczej pełne możliwości interpretacyjnej, bogate w sensy źródła historii.

Mur, z cyklu Hipoteza skradzionego obrazu i Weronika A.P., widok z wystawy, A.Baumgart

Wystawa obejmuje skonfigurowane w nowej formie rzeźby Anny Baumgart pt. Babyfarm i Hipoteza skradzionego obrazu oraz ich intelektualną interpretację czy raczej fotograficzną odpowiedź Krzysztofa Pijarskiego. W tym wizualnym dialogu istotnym elementem jest gra z relacją zakryte/odkryte, która się rozgrywa na kilku poziomach. Rzeźby „fotograficzne” Baumgart można odczytywać jako refleksję nad fotograficznością: relacją między dosłownością kopii a otwartością znaczeń, fotografią a wydarzeniem, możliwością rekonstrukcji wydarzenia na podstawie fotografii oraz rolą wyobraźni w takiej rekonstrukcji. Odpowiedź Pijarskiego podejmuje te same tematy, ale poszukuje ich w fotografiach, które nie poddają się tłumaczeniu na rzeźbę: albo główny motyw znajduje się poza kadrem, albo wręcz nie ma motywu, gdyż jest on zasłonięty bądź w inny sposób przeniesiony. Anna Baumgart analizuje także siłę woli kobiet, podobnie jak w swoich wcześniejszych pracach filmowych i dramaturgicznych przywołuje postać bohaterki codzienności wojennej – Mieczysławy Nogajewskiej, właścicielki zakładu fotograficznego Foto-Elite założonego w 1928 roku w Gdyni. Była to kobieta, która wspólnie z mężem, a później sama mimo przeciwności walczyła o swoje atelier, doświadczyła wysiedlenia, wielotygodniowej tułaczki, pozbawiono ją majątku i możliwości działania. W filmowej refleksji postać ta przyjmuje rolę symboliczną, także odnoszoną do wojennych losów rodziny artystki, takich jak zmagania z doświadczeniem ucieczki, wędrowanie z konieczności, ale i determinacja w jej ukończeniu.

Innym aspektem tego artystycznego dialogu jest pytanie o widzialność/niewidzialność, która rodzi się na styku takich przedstawień, jak rzeźba Baumgart pt. Weronika A.P., przedstawiająca kobietę skrywającą twarz, oraz niepozowane zdjęcie dokumentalne Leni Riefenstahl. Wzorem dla pierwszej pracy była fotografia poparzonej ofiary zamachu w londyńskim metrze. Twarz drugiej postaci – Leni Riefenstahl, autorki wysokiej jakości nazistowskich filmów propagandowych, wyraża grozę i przerażenie w sposób wręcz teatralny. Reżyserka została uchwycona pomiędzy żołnierzami Wermachtu, gdy staje się naocznym świadkiem jednej z pierwszych rzezi na ludności cywilnej na terenie Polski w Końskich w 1939 roku. Krzysztof Pijarski dostrzega siłę tego obrazu, który nie jest nam dostępny, a był udziałem Riefenstahl.

Spotkanie artystów w przestrzeni dedykowanej medium fotografii będzie eksperymentem wystawienniczym i do końca nie możemy przewidzieć jego skutku. Z pewnością jednak osobowość i indywidualizm twórców zapewnią widzom tak intelektualnych, jak i zmysłowych doznań.

Anna Baumgart, 'Babyfarm’, 2008, instalacja rzeźbiarska

Anna Baumgart (ur. 1966 we Wrocławiu) jest artystką wizualną, performerką, rzeźbiarką, autorką instalacji, prac wideo, fotografii, reżyserką spektakli i filmów. Ukończyła gdańską Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych (dziś ASP); dyplom obroniła w 1994 roku w pracowni rzeźby prof. Franciszka Duszenki. W latach 1994–1995 współpracowała z gdańską Galerią Delikatesy Avantgarde oraz Forum Sztuki Współczesnej w Galerii Gazownia, gdzie organizowała projekt Salon Sztuki Wideo. Wraz z Norbertem Walczakiem utworzyła grupę Ogon żółwia. Jej twórczość należy do sztuki krytycznej feministycznej, w praktyce artystycznej porusza tematy związane z problematyką tożsamości kobiet i ich funkcjonowaniem w społeczeństwie. W sposób krytyczny analizuje stereotypowe wzorce kulturowe kobiet. Zajmuje się także pamięcią historyczną, tworzy dokumenty m.in. Zdobywcy słońca i prace w technice found footage, m.in. Prawdziwe? (Lecą żurawie) (2001). Kanwą jej prac są często dokumenty historyczne, związane z mechanizmem propagandy, ale i odkrywanie tematów społecznie tabuizowanych, jak w filmie Świeże wiśnie (2010) dotyczącym seksualnego wykorzystywania więźniarek obozów koncentracyjnych. Jest autorką kilkudziesięciu wystaw indywidualnych, brała również udział w wielu wystawach zbiorowych na świecie, m.in. w: Brooklyn Museum, Nowy Jork; n.b.k. i Kunst-Werke Institute for Contemporary Art, Berlin; Museum on the Seam, Jerozolima; Casino Luxembourg, Luksemburg; Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki, Warszawa; Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa. Jej prace znajdują się w prestiżowych kolekcjach sztuki, m.in. w: Hauser & Wirth, FRAC Poitou-Charentes, Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki; w kolekcjach „Znaków Czasu”, Szczecin, Lublin, Olsztyn; Kolekcji Parlamentu Europejskiego, Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych, Wrocław; Muzeum Narodowego w Warszawie. Od 1999 roku mieszka w Warszawie.

Krzysztof Pijarski (ur. 1980) jest artystą posługującym się medium fotografii, adiunktem w łódzkiej Szkole Filmowej, historykiem sztuki, tłumaczem. Jego doktorat zatytułowany „Archeologia modernizmu” dotyczył twórczości Michaela Frieda, traktował o modernizmie i fotografii. Jako artysta jest zainteresowany losami obrazów i obiektów w (po)nowoczesnym świecie. Tworzy nowe formy obrazowe muzeów, archiwów, krajobrazów, przestrzeni miejskich. Chętnie w dialogu do obiektów i myśli ich twórców praktykuje refleksję służącą wizualnej formie myślenia. Uważa, że media (fotografia, film, malarstwo, rzeźba) w sztuce są złożonym zespołem elementów, które nie determinują tematyki. Pijarski jest redaktorem tomu Archiwum jako projekt (2011) oraz autorem książki (Po)Nowoczesne losy obrazów. Allan Sekula / Thomas Struth (Łódź 2013). Uczestniczył w PLAT(T)FORM 2012 w Fotomuseum Winterthur, zrealizował wiele wystaw, m.in. w C/O Berlin pt. „Żywoty nieświętych”, gdzie zdokumentował ślady po bohaterach komunizmu rugowane z przestrzeni polskich miast. Jest współredaktorem czasopisma „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej”, publikował też teksty m.in. w „Camera Austria”, „Tekstach Drugich”, „Kulturze Współczesnej” i „Obiegu”. Mieszka w Warszawie.