Mistrzowie reliefu. Najcenniejsze plakiety XV-XVIII w. z dawnej kolekcji Andrzeja Ciechanowieckiego

Płaskorzeźbione metalowe plakiety stanowią mniej znaną, ale zasługującą na uwagę dziedzinę sztuki. Obiekty takie wykonywano z różnych metali – złota, srebra, miedzi, ołowiu, najczęściej jednak z brązu, niekiedy pozłoconego, dla wzmocnienia dekoracyjnego efektu. Wszystkie dzieła, pokazywane po raz pierwszy w Zamku, zostały zgromadzone przez Andrzeja S. Ciechanowieckiego (1924-2015), historyka sztuki, antykwariusza i kolekcjonera, od 1958 r. na stałe mieszkającego poza Polską. Kiedy w 1986 r. utworzona została Fundacja Zbiorów im. Ciechanowieckich przy Zamku Królewskim w Warszawie, zbiór plakiet również został włączony do jej kolekcji.

Plakieta XV-XVIII w. z dawnej kolekcji Andrzeja Ciechanowieckiego

Okresem, który zapoczątkował rozwój sztuki tworzenia plakiet był renesans. Ich ojczyzną – Italia. Plakiety zaczęto tu wytwarzać niedługo przed połową XV wieku. Było to częścią szerszego zjawiska, intensywnej produkcji tzw. małych brązów, obejmującej również m.in. statuetki, lichtarze, lampki oliwne, moździerze, kałamarze, dzwonki czy elementy uzbrojenia, w jakiej wyspecjalizowały się liczne pracownie, głównie na północy Włoch.

Od XVI wieku plakiety produkowano na terenie Niemiec, m.in. w ośrodkach, w których od dłuższego już czasu intensywnie rozwijało się złotnictwo i odlewnictwo – zwłaszcza w Augsburgu i Norymberdze, a także w Niderlandach. XVII stulecie przynosi ponowne zainteresowanie dziełami mistrzów włoskich, jednak popularność zyskują też również plakiety francuskie. We Francji ta dziedzina sztuki będzie się rozwijać intensywnie, także przez cały XVIII wiek.

Spośród plakiet nowożytnych liczne powtarzały wygląd zabytków antycznych, takich jak medale lub gemmy. W okresie renesansu powstawały również liczne plakiety inspirowane antycznymi mitami czy dziełami literackimi, jak Eneidą Wergiliusza czy Przemianami Owidiusza. Od drugiej połowy XVI wieku wśród społeczności katolickiej popularne stają się wyobrażenia odwołujące się do prawd wiary lub nauki Kościoła w okresie reformy potrydenckiej, jak przedstawienia Trójcy Świętej, Matki Boskiej czy pogrążonych w modlitwie świętych.

Plakiety często miały zastosowanie praktyczne. Dekorowano nimi nastawy ołtarzowe, drzwiczki tabernakulów, relikwiarze, szafki lub kabinety do przechowywania paramentów liturgicznych. Wiele plakiet o tematyce religijnej wmontowano w oskulatoria (znane też pod nazwą PAX), na których wierni składali pocałunek podczas liturgii.

Kurator: dr Artur Badach

Wystawie towarzyszy publikacja wydana przez Wydawnictwo Zamku Królewskiego Arx Regia

Plakieta XV-XVIII w. z dawnej kolekcji Andrzeja Ciechanowieckiego

Wystawa czynna:

6 października 2020 r. – 5 stycznia 2021 r.

wtorek– piątek: 10.00 – 17.00, 

sobota: 10.00 – 20.00, niedziela: 10.00 – 17.00; 

w poniedziałki – nieczynna, ostatnie wejście: na godzinę przed zamknięciem ekspozycji.

Ceny biletów: w ramach Trasy Królewskiej: normalny 40 zł, ulgowy 25 zł i 1 zł dla dzieci i młodzieży do 16. roku życia.

Bilet łączony: Trasa Królewska (wraz z czynnymi w jej ramach wystawami czasowymi) oraz wystawą Dolabella. Wenecki malarz Wazów: normalny 45 zł, ulgowy 30 zł, 2 zł dla dzieci i młodzieży do 16. roku życia.