Lata 50. XX wieku to czas przełomowy dla polskiej sztuki – moment, w którym rodzą się pełne ekspresji, nadrealistyczne kompozycje, będące emanacją wyobraźni. Dwaj artyści, każdy na swój sposób, kreują własną rzeczywistość – azyl od trudów politycznych, społecznych i ekonomicznych oraz od bolesnych wspomnień wojennych. Ich sztuka to manifest niezależności, pragnienie życia na własnych warunkach, eksplorowania emocji i wyrażania ich w nowy sposób.
Obaj nawiązują kontakty z francuskimi surrealistami, a ich twórczość staje się spontaniczna, przewrotna i rewolucyjna – zdecydowanie awangardowa. Odrzuca konwencję polskiego malarstwa międzywojennego, nie poddaje się narzuconym doktrynom i pozostaje zaskakująco aktualna. Dorota Folga-Januszewska, w swoim tekście do wystawy, podkreśla tę wyjątkową rolę surrealizmu: „Kiedy patrzy się dzisiaj na surrealistyczne fascynacje Jerzego Tchórzewskiego i Bogusława Szwacza – trudno pozbyć się refleksji, że surrealizm był prawdziwie skutecznym antidotum na wojnę, traumę i niezrozumienie okrucieństw”.
Odnosząc się nie tylko do ich obrazów, ale także licznych notatek i tekstów, Folga-Januszewska zauważa: „Czytając teksty Szwacza i Tchórzewskiego z lat 40. i 50. XX wieku, można odnieść wrażenie, że kluczowym zagadnieniem tamtej epoki była konfrontacja rzeczywistości z nierzeczywistością i nadrzeczywistością – swoista ucieczka bez uciekania. Podtrzymywanie tradycji awangardy w rzeczywistości, w której dominował socrealizm – inna forma doktrynalnej fikcji, jaką opisywał Orwell”.
Bogusław Szwacz (1912-2009), Bez tytułu [W płomieniach], 1956
akwarela, gwasz, papier; 76,4 x 61 cm; sygn. i dat. p. d.: SZWACZ / 56 / IV. | Wallspace Gallery
Wystawa: Jerzy Tchórzewski, Bogusław Szwacz / Nie pokój
Czas trwania: 27.03. – 25.04.2025
Miejsce: Wallspace Gallery
Foksal 15 / 1B, Warszawa
wtorek – piątek: 13.00-19.00
sobota: 12.00 – 16.00
fot.góra: Jerzy TCHÓRZEWSKI (1928-1999), Katastrofa, 1957/1990, akwarela, gwasz, papier; 64 x 90 cm (w świetle oprawy), Wallspace Gallery