Wystawa “Paradżanow. Chcę minąć swój cień” w Zachęcie

Już 12 października w warszawskiej Zachęcie otwiera się ekspozycja poświęcona twórczości jednego z najwybitniejszych  reżyserów XX wieku – Siergieja Paradżanowa. Ekspozycja plasuje twórczość artysty w dawnym i aktualnym  kontekście politycznym i artystycznym. W ramach ekspozycji oraz towarzyszącego jej programu zostaną zaprezentowani także współcześni twórcy wywodzący się z Ukrainy, Gruzji i Armenii. 

Trzonem wystawy poświęconej twórczości Siergieja (Sergo, Serhija) Paradżanowa (urodzonego jako Sarkis  Paradżanian) są sceny wybrane z filmu Barwy granatu z 1969 roku, którą po niespełna 50 latach zrekonstruowano. Film przez wiele lat znany był jedynie w wersji ocenzurowanej, skróconej i przemontowanej. Dziś uznawany jest za arcydzieło kina światowego. Na wystawie  zaprezentowane zostaną także te fragmenty filmu, które nie weszły do ostatecznej wersji, inne filmy Paradżanowa  oraz jego rysunki, kolaże i asamblaże.

kadr z filmu „Sajat-Nowa” („Barwy granatu”), reż. Siergiej Paradżanow, 1969, © Cinema Foundation of Armenia | materiały prasowe Zachęta

 Ważnym elementem tej ekspozycji jest niezwykła biografia tego artysty. Urodzony w Tyflisie (dzisiejsze Tbilisi) jako Ormianin, tworzył przez większość swojego życia w granicach Związku Radzieckiego, pomiędzy Sakartwelo (Gruzją), Ukrainą i Armenią. Zmagał się z systemem politycznym, który na  różne sposoby — od cenzury po represje i więzienie — ograniczał jego wolność. Najboleśniejszym wyrazem tych zmagań są prace powstałe w łagrze, gdzie spędził kilka lat. 

Pełen niejednoznaczności życiorys Paradżanowa — biseksualność, nieoczywista przynależność etniczna,  narodowa czy państwowa — stanowią pretekst do postawienia sobie pytania o tożsamość, czym ona jest i co ją  konstytuuje — ciało, płeć, narodowość, religia? Odpowiedzi na nie poszukują też prezentowani w ramach wystawy  lub towarzyszącego jej programu współcześni twórcy wywodzący się z Ukrainy, Sakartwelo (Gruzja) i Armenii:  David Apakidze, Jan Bačynsjkyj/Yana Bachynska, Uta Bekaia, Rosana Palazyan czy Roza Sarkisian.

Równolegle z wystawą w Zachęcie w kinie Iluzjon odbędzie się przegląd filmów Siergiej Paradżanow. Barwy kina (19-24 października). Podczas retrospektywy organizowanej przez Filmotekę Narodową – Instytut Audiowizualny widzowie będą mogli zobaczyć m.in. Barwy granatu, Cienie zapomnianych przodków czy Ukraińską rapsodię, a także krótkie metraże Złote ręce, Kijowskie freski i Arabeski na temat Pirosmaniego oraz dokument Paradjanov: A Requiem w reżyserii Rona Hollowaya.

 kuratorzy: Taras Gembik, Joanna Kordjak

 12.10.2024–12.01.2025 

Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki