Dama z koszykiem, proj. Zbigniewa Śliwowska-Wawrzyniak, 1957, Zakłady Porcelany Stołowej „Krzysztof” w Wałbrzychu; porcelana, dekoracja malowana, z kolekcji Tomasza Dziewickiego
„Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u” to kolejna prezentacja powojennego wzornictwa we wrocławskim muzeum narodowym. Na wystawie zobaczymy całą gamę kameralnych figurek, których zgromadzono blisko 340 – od przedstawień zwierząt, ptaków i pupili do rzeźb przedstawiających postaci ludzkie. Wiele z eksponatów pochodzi z kolekcji prywatnej kolekcjonera Tomasza Dziewickiego, a uzupełniają je obiekty ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu oraz Muzeum Narodowego w Warszawie.
Ekspozycja skupia się przede wszystkim na jednym z najciekawszych etapów w historii powojennego wzornictwa w Polsce, a mianowicie przełomie lat 50. i 60. XX wieku. Zaistniał on dzięki programowi realizowanemu przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, którego jednym z zadań było przygotowywanie nowych wzorów dla państwowych fabryk porcelany. Projektantom instytutu przyświecała idea reformy polskiego wnętrza mieszkalnego w duchu nowoczesności. Tytułowa „wielka czwórka” to artyści zatrudnieni w Zakładzie Ceramiki i Szkła IWP, aby realizować i tworzyć nowe wzory rzeźby kameralnej. Postawiono przed nimi zadanie opracowania nowej kolekcji porcelanowych figurek, które byłyby odpowiedzią na współczesne oczekiwania estetyczne, obiektami o randze małych dzieł sztuki dostępnych dla każdego odbiorcy. W ciągu kilku lat (1956–1965) artyści stworzyli szereg propozycji, które trafiły do produkcji do wszystkich polskich fabryk porcelany, od Ćmielowa po Wałbrzych.
Łoś i Jeleń, proj. Mieczysław Naruszewicz, 1960 , Zakłady Porcelany Stołowej „Krzysztof” w Wałbrzychu (Łoś), , Zakłady Porcelany Stołowej „Ćmielów” w Ćmielowie (Jeleń); porcelana, dekoracja malowana, z kolekcji Tomasza Dziewickiego
Na wystawie można będzie zobaczyć oprócz dzieł „wielkiej czwórki” także figurki zaprojektowane przez Henryka Barana, Pawła Karaska, Stanisława Olszamowskiego, Erykę Trzewik-Drost i Zbigniewę Śliwowską-Wawrzyniak. Wspomniany Tomasz Dziewicki, którego kolekcja jest prezentowana na wystawie, rozpoczynał swoją kolekcjonerską przygodę jako laik, niewiele wiedzący o polskiej porcelanie, a rzeźbą kameralną zainteresował się z sentymentu. Dziś jego kolekcja licząca ponad 350 obiektów jest reprezentatywnym zbiorem dokumentującym większość powstałych wówczas rzeźb.
W przypadku poczynań muzealnych dr Barbary Banaś moglibyśmy użyć określenia – „prawo serii”. Bo po niedawno zaprezentowanej w Muzeum Narodowym we Wrocławiu wybornej wystawie „Szklane życiorysy” kuratorka zaprasza nas na kolejne znakomite muzealne „ucztowanie” i wystawę „Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u”. Ale gdy wczytamy się w słownikową definicję „prawa serii” (bo to prawidłowość w występowaniu po sobie dwóch lub więcej wydarzeń tego samego rodzaju, będąca wynikiem przypadku, niewytłumaczalna zależnością przyczynowo-skutkową”), to zrozumiemy, iż w tym porcelanowym „widowisku” niczego takiego nie ma. To upór, konsekwencja, pasja, a przede wszystkim ogromna wiedza sprawia, że ta wystawa nie jest efektem przypadku. To logiczny ciąg dalszy wielkiej przygody dr Barbary Banaś z jej jakże kruchymi, a przy tym zjawiskowymi dziełami sztuki – współczesnym szkłem i ceramiką. Niech ta przygoda trwa jeszcze latami! A dzisiaj za tę zwierzęcą Arkę Noego, za te niezliczone urokliwe typy ludzkie, za tę całą kameralną rzeźbę ceramiczną – jesteśmy bardzo wdzięczni. Mamy bowiem okazję podziwiać znakomitą prywatną kolekcję Tomasza Dziewickiego oraz kompetencję dr Barbary Banaś — mówi Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Wielka czwórka i inni. Ceramiczna rzeźba kameralna w PRL-u
15 października 2024 – 23 lutego 2025
Kuratorka: dr Barbara Banaś