Wydawać by się mogło, że studenckie wprawki to mało interesujący temat dla postronnych widzów. Inaczej jednak spojrzymy na wystawę dokumentującą działania dydaktyczne dwóch profesorów warszawskiej ASP – Grzegorza Kowalskiego i Wiktora Gutta – gdy uświadomimy sobie, że bez nich w latach 90. mogła nie zaistnieć polska „sztuka krytyczna” i wiele innych zjawisk.
Wiktor Gutt i Waldemar Raniszewski, „Wielka rozmowa”, Źródło: Salon Akademii ASP w Warszawie
Wystawa „Kowalski – Gutt. Dwie pracownie” zestawia ze sobą studenckie odpowiedzi na wybrane zadania z pracowni prowadzonych przez Grzegorza Kowalskiego i Wiktora Gutta. Ta dwójka artystów konsekwentnie kontynuuje w warszawskiej ASP teorię i praktykę Oskara Hansena, architekta i wizjonera, autora jednej z najbardziej nowatorskich metod kształcenia artystów.
Hansen zastąpił tradycyjne, hierarchiczne przekazywanie wiedzy procesem wspólnego uczenia się. Proponował swoim studentom np. plenerowe gry, dzięki którym nabywali oni umiejętności „świadomego formowania otoczenia plastycznego”. Studenci wybierali jeden ze wskazanych przez profesora tematów i interpretowali go wizualnie. Najistotniejsza w wykonaniu zadania była interakcja z grupą i otaczającym pejzażem. Jedną z takich Hansenowskich gier, w której uczestniczą między innymi Kowalski i Gutt, dokumentuje film Piotra Andrejewa „Po omacku” z 1975 roku.
Dzięki dwóm artystycznym osobowościom tradycja zapoczątkowana w latach 60. i 70. na Wydziale Rzeźby przez Hansena, a także rzeźbiarza Jerzego Jarnuszkiewicza, trwa do dziś. Wiktor Gutt prowadzi pracownię rzeźby na Wydziale Wzornictwa w Katedrze Malarstwa, Rysunku i Rzeźby i – od niedawna – w Katedrze Mody. Grzegorz Kowalski uczy w Pracowni Przestrzeni Audiowizualnej na Wydziale Rzeźby i na Wydziale Sztuki Mediów i Scenografii.
Wiktor Gutt i Waldemar Raniszewski, „Wielka rozmowa”, Źródło: Salon Akademii ASP w Warszawie
Co łączy dydaktykę Kowalskiego i Gutta? Przede wszystkim obaj mówią o spotkaniu pedagoga i studenta, zakładając otwarty charakter tej relacji. Sztuka to dla nich najpełniejsza forma pozawerbalnej komunikacji, a z punktu widzenia artysty nierzadko także rodzaj transgresji. Grzegorz Kowalski od 1981 roku praktykuje metodę „Obszar wspólny, obszar własny”. Uczy studentów jak z dużą wrażliwością poruszać się pomiędzy sferą publiczną i prywatną. Za pomocą zadawanych pytań wskazuje drogę do porozumiewania się bez użycia słów.
W 1991 roku Paweł Althamer w odpowiedzi na zadanie „przedstaw ceremoniale szaty kardynała” wykonał znany performens. Na drewnianej scenie ustawił metalową wannę wypełnioną ciepłą wodą zmieszaną z papier-maché. Nagi wszedł do wanny i wypalił kilka skrętów. Pod wpływem marihuany mówił do siebie i publiczności. Towarzyszyła temu odtwarzana z kilku magnetofonów na raz muzyka religijna z różnych obszarów kulturowych.
Z kolei w roku akademickim 2006/2007 studenci Kowalskiego odpowiadali na tak sformułowane pytanie: „Wyobraź sobie, że żyjesz w społeczeństwie, w którym obowiązuje prawo dzielące ludzi na panów i niewolników. Wyobraź sobie, że masz ostatnią szansę wyboru: Czy chcesz być panią/panem? Czy chcesz być niewolnicą/niewolnikiem? Ze wszystkimi moralnymi konsekwencjami swej decyzji”.
Liczna grupa wychowanków „Kowalni” odcisnęła silne piętno na obrazie polskiej sztuki współczesnej. Należą do nich m.in.: Paweł Althamer, Katarzyna Kozyra, (dyplomy 1993), Artur Żmijewski (dyplom 1995), Anna Konik, Anna Niesterowicz (dyplomy 2000), Anna Molska, Piotr Wysocki (dyplomy 2008).
Dla Wiktora Gutta głównym medium jest ciało. Artysta stara się odtwarzać w polu sztuki najbardziej pierwotne i bliskie rytuałowi sposoby budowania więzi międzyludzkich. Na przykład proponuje studentom malowanie twarzy kolorowymi pigmentami. Taki charakter miała dokumentowana fotograficznie „Wielka rozmowa” realizowana przez Gutta w latach 1972-2005 wspólnie z Waldemarem Raniszewskim. Serię naprzemiennych działań rozpoczęły interwencje malarskie na ciele partnera, z czasem rozwinęły się o wątki przestrzenne i udział zapraszanych osób.
Wystawę w Salonie Akademii otwierają wstępne zadania związane z ciałem, a konkretnie – twarzą. Kowalski definiuje ją jako „obszar artystycznej ekspresji”, Gutt nawiązuje do malowania twarzy w kulturze Indian („Oznaczanie”, „Zmiana płci”). Odmienne podejścia Gutta i Kowalskiego można prześledzić na zadaniach grupowych: bardziej rzeźbiarskich, materialnych – u Gutta („Laserunek”,„Akt podzielony”) i medialnych, dokumentowanych filmowo – u Kowalskiego („Obszar wspólny, obszar własny”, „Next”).
Wystawa czynna od 7 lipca do 25 sierpnia 2012.
Salon Akademii
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Źródło: Salon Akademii, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
