Rola Maksymiliana Gierymskiego jako inicjatora rozwoju nowoczesnej polskiej szkoły pejzażowej jest jednym z kluczowych problemów sztuki polskiej XIX wieku. Dlatego też Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych Muzeum Narodowego w Krakowie podjęło interdyscyplinarne badania nad twórczością tego malarza, w celu określenia „twórczego kodu” Maksymiliana Gierymskiego, a w dalszym etapie również innych artystów z kręgu polskiej kolonii w Monachium, nawiązujących do jego dzieł. Projekt zakłada wykonanie badań z zakresu historii sztuki, archiwistyki, konserwacji oraz nauk ścisłych.
Głównym celem specjalistów z Muzeum Narodowego w Krakowie (MNK) jest określenie roli Maksymiliana Gierymskiego jako inicjatora rozwoju pierwszej nowoczesnej polskiej szkoły pejzażowej ukształtowanej w monachijskim środowisku artystycznym w latach 1867-1900. Badania przebiegają w dwóch podstawowych etapach. Obecnie realizowany jest pierwszy z nich, polegający na pogłębieniu, usystematyzowaniu oraz reinterpretacji wiedzy na temat życia i twórczości Maksymiliana Gierymskiego. Ikonograficzna, formalna oraz technologiczna charakterystyka głównych prac Gierymskiego pozwoli na wypracowanie miarodajnych metod, ułatwiających możliwie szeroką analizę dzieł tego wybitnego artysty.
W projekcie wykorzystywane są interdyscyplinarne badania z zakresu historii sztuki i archiwistyki, które obejmują polskie i zagraniczne kolekcje muzealne, w tym prywatne, rynek antykwaryczny oraz zbiory biblioteczne i archiwalne, przede wszystkim na terenach Polski, Niemiec, Czech, również w celu próby zlokalizowania dzieł uznawanych za zaginione. Prace badawcze z dziedziny konserwacji oraz nauk ścisłych, wykonywane w oparciu o nieinwazyjne metody badawcze, umożliwią określenie techniki i technologii wybranych, reprezentatywnych obrazów Maksymiliana Gierymskiego. Podstawę stanowią analizy i fotografie w świetle widzialnym, świetle ultrafioletowym, w promieniach podczerwonych oraz promieniach rentgenowskich. Obserwacje w światłach analitycznych wzbogacone zostaną badaniami składu pierwiastkowego farb wykonywanymi za pomocą spektroskopu fluorescencji rentgenowskiej.
W wyniku przeprowadzonych do tej pory badań zespół ekspertów Muzeum Narodowego w Krakowie wyodrębnił kilka charakterystycznych cech techniki i technologii Maksa Gierymskiego. Zdaniem dr Aleksandry Krypczyk, kurator zaplanowanej w 2014 roku wystawy „Sławny – nieznany? Maksymilian Gierymski: dzieła – inspiracje – recepcja”, artystę wyróżnia, np. sposób budowania nastrojowego światła w nokturnach uzyskiwanego na bazie żółcieni kadmowej. Ponadto, wykonane rentgenogramy ujawniły interesujący fakt, iż wiele obrazów Gierymskiego kryje pod spodem inne kompozycje, zamalowane przez artystę. Uzyskanie tak unikatowej wiedzy w odniesieniu do twórczości jednego z najważniejszych artystów polskich XIX wieku znacznie wzbogaci stan badań na temat rozwoju polskiej sztuki oraz ułatwi atrybucję prac Gierymskiego, w tym również weryfikację dzieł wątpliwych i przypisywanych artyście.
Wobec równolegle mającej się odbyć w 2014 roku wystawy prac brata Maksymiliana – Aleksandra Gierymskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie, Laboratorium Muzeum Narodowego w Krakowie w ramach współpracy obu instytucji kultury wykonuje także nieinwazyjne badania 10 obrazów olejnych Aleksandra Gierymskiego z kolekcji warszawskiego Muzeum Narodowego.
To już kolejny ważny projekt naukowo-badawczy Muzeum Narodowego w Krakowie, wykorzystujący potencjał i możliwości techniczne LANBOZ-u, który stanowi obecnie najnowocześniejsze i najlepiej wyposażone muzealne laboratorium w Polsce, wspierające ochronę dziedzictwa kulturowego.
Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki, a jego realizacja potrwa trzy lata. Wyniki badań zostaną udostępnione i rozpowszechnione w publikacjach fachowych z dziedziny konserwacji i nauk o sztuce. Jednym z ostatecznych rezultatów będzie stworzenie katalogu dzieł wszystkich artysty.
fot. Maksymilian Gierymski, Martwa natura, 1868/1869 r., własność: MNK, fot. MNK
Źródło: MNK
