Topowi irańscy artyści

Farhad Moshiri, „Mobile-talker”, Źródło: christies.com

Pomimo niespokojnych nastrojów społecznych i politycznych, Iran doświadcza obecnie niesłychanego artystycznego renesansu. Tak samo jak państwo jest rozdarte pomiędzy tradycją, a nowoczesnością, Irańska sztuka łączy w sobie kreatywne chęci z niezwyciężonym szacunkiem do tradycji.

Dzieła bogate w różnorodność i oryginalność zachęciły ważne muzea, takie jak Tate Modern, Centre Pompidou w Paryżu oraz Guggenheim w Nowym Jorku, aby przygotować miejsce do wystawiania i podziwiania prac irańskich artystów. Tak samo galerie sztuki, domy aukcyjne, i kolekcjonerzy wykazali ożywienie w tym sektorze.

Pierwsza specjalistyczna sprzedaż dzieł sztuki z Bliskiego Wschodu odbyła się w dubajskim Christie’s w maju 2006 roku. Okazała się być punktem zwrotnym, który umożliwił artystom z tamtych regionów zintegrować się z rynkiem światowym. Spośród wielu krajów z Bliskiego Wschodu, Iran z rekordowymi wynikami sprzedaży przez ostatnie 6 lat, zajmuje bardzo znaczące miejsce. Na przykład, w kwietniu 2008 roku dzieło „The wall (oh, persepolis)”  Parviza Tanavoli’ego osiągnęło cenę 2.5 miliona dolarów. Jest to najlepszy wynik wśród artystów z Bliskiego Wschodu.

Który zatem ze współczesnych irańskich artystów wywarł największe wrażenie na rynku sztuki przez ostatnie 12 miesięcy?

W ubiegłorocznym gwiazdami okazali się, między innymi, Farhad Moshiri, Afshin Pirhashemi, Reza Derakshani i Shirin Neshat. W tegorocznym notowaniu niekwestionowanym liderem okazał się Farad Moshiri, który zajął aż sześć pozycji.

Sztuka Farhada Moshiri’ego łączy w sobie kreatywność, pragnienie innowacji i tradycji. To doskonały przykład współczesnej sceny irańskiej. Artysta ten obecnie żyje i tworzy w Teheranie, po 12 latach spędzonych w Los Angeles. Do jego inspiracji należy pop – art. Wytworzył swój własny język, którym to spaja wątki z kultury popularnej Wschodu i Zachodu. W swoich pracach podchodzi ironicznie do kontekstu światowych zdarzeń. Ten ranking tylko potwierdza jego pozycję gwiazdy współczesnej sztuki irańskiej z sześcioma wynikami powyżej 86,000 dolarów w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Pierwsze miejsce zapewnił mu wynik z czerwca 2011. roku – w londyńskim Phillips de Pury zapłacono za jego „14S8” ponad 175 000 dolarów. Wysokie ceny za dzieła Farhada Moshiri’ego to nic nowego. 24 maja 2006 roku podczas aukcji sztuki Bliskiego Wschodu w dubajskim Christie’s, zadebiutował ze swoją „Iran Map 1”, osiągając cenę 40,000 dolarów – czterokrotność estymacji. W ciągu sześciu lat 69 dzieł jego autorstwa poszło pod młotek, z czego 43 osiągnęły ceny przekraczające 50,000 dolarów.

Top 5 współczesnych irańskich artystów wg portalu artprice.com (fragment zestawienia)

Jedyny reprezentant młodego pokolenia na tej liście – Afshin Pirhashemi, również pochodzi z Teheranu. Jak wielu jego rodaków, tworzy dzieła przedstawiające codzienne życie i klimaty społeczno – polityczne  w swoim kraju. Specjalizuje się w przypominających fotorealistyczne, portretach kobiecych. Jego prace wytworzyły zwyżkową relację na rynku wtórnym. Debiut aukcyjny tego twórcy w październiku 2007 roku odbył się w dwóch etapach. Najpierw, duże płótno zostało zakupione za 8 000 dolarów w Arcurial w Paryżu w październiku 2007. roku, co było dobrym wynikiem dla młodego artysty, ale niczym nadzwyczajnym. Zaledwie 30 dni później w Christie’s w Dubaju mniejsze płótno osiągnęło cenę 50 000 dolarów, co stanowiło ponad dwukrotność estymacji. Już pod koniec kwietnia dubajskiemu Christie’s udało się sprzedać jego dzieło za 110 000 dolarów. Ceny na aukcjach stale rosły, by osiągnąć szczyt w 2010 roku, kiedy to jego dwa dzieła zostały sprzedane za ponad 400 000 dolarów. W 2011 roku, dubajski oddział Christie’s ponownie osiągnął dobry wynik za pracę Pirhashemi’ego – zapłacono 130 000 dolarów za „Heading towards New York”. Dało to mu nie tylko drugie miejsce w tym zestawieniu, ale również najwyższy wynik dla rańskiego artysty poniżej 40 roku życia.

Najstarszy artysta w zestawieniu, Reza Derakshani (ur. 1952) mieszka obecnie w Stanach Zjednoczonych. Ten słynny malarz, jak i utalentowany muzyk, tworzy abstrakcyjne dzieła najeżone muzykalnością, miłością do natury i swoich korzeni. Jego pierwsze kroki na rynku wtórnym odbyły się z pomocą Christie’s i Bonhams w Dubaju. W 2008. roku jego najlepsze wyniki w tym mieście wynosiły 55 – 85 000 dolarów, ale nie przekraczały 50 000 dolarów w Londynie. W 2011. znowu zainteresował sobą lokalny rynek nowym rekordem, dzięki czemu ceny za jego prace znów zaczęły wzrastać. Między kwetniem 2011., a tym samym miesiącem w tym roku aż trzy prace pobiły rekord z 2008. – „Silent Jigle Bells” sprzedano w dubajskim Christie’s za 100 000 dolarów, „Prelude in Pink” za 120 000. i ” Anaré Dooné dooné” za 95 000.

[vsw id=”_6O6F3IfXvM” source=”youtube” width=”600″ height=”450″ autoplay=”no”]

Przebywająca na wygnaniu w USA od lat 70-tych Shirin Neshat (ur. 1957) jest prawdopodobnie najsłynniejszą irańską artystką na międzynarodowym rynku sztuki. Gdy po 10 latach za granicą powróciła do ojczyzny, była zszokowana radykalnymi zmianami narzucanymi przez władze jej kraju. Twórczyni ta sukcesywnie zamieniła swój szok w dzieła, w których odkrywa złożoność tematów irańskiego społeczeństwa, takie jak rodzina czy naciski religijne. Jej zdjęcia, filmy i instalacje obrazują kobiety i ich miejsce w islamie. Stała się główną artystką ukazującą z niezwykłym talentem różnicę społeczną powodowaną przez płec, brutalnie wprowadzoną po islamskiej rewolucji w 1979. roku. W późnych latach 90 – tych zyskała złą sławę dzięki serii fotografii pod tytułem „Women of Allah”, ukazującej kobiety pokryte perską kaligrafią. W 1999. roku Shirin Neshat osiągnęła międzynarodowy sukces odbierając Złotego Lwa podczas weneckich biennali, za film „Turbulent”. Rok później, 3 duże domy aukcyjne (Sotheby’s, Christie’s i Phillips de Pury) wystawiły jej prace. Ceny jej fotografii przekraczały najwyższe estymacje. Przez pierwsze 6 miesięcy obecności prac tej artystki na aukcjach, domy aukcyjne potroiły estymacje za jej dzieła. Po wynikach osiągniętych głównie w Londynie i Nowym Jorku, ceny za jej twórczość w dubajskim Christie’s między 2007. a 2008. Po osiągnięciu rekordu aukcyjnego, którym była sprzedaż „Whispers” za 220 000 dolarów w kwietniu 2008. roku, nie osiągnęła ceny przekraczającej 100 000. dolarów. Tak więc 95,000 dolarów za „Shameless”, która zapewniła jej obecność w tym rankingu, stanowił najlepszym wynik od 2008 roku.

Długa historia Iranu nie jest w stanie zatrzymać współczesnej ery. Wielu lokalnych artystów otrzymuje rozmaitą pomoc ze strony środkowo – zachodniego rynku sztuki. Jednak obserwuje się tendencję do wspierania drugorzędnych artystów. Pomimo tych zabiegów, scena artystyczna, młodszego pokolenia Irańczyków, ciągle bardzo mało zauważana na aukcjach, jest warta dokładniejszych obserwacji.

Sylwia Zabłocka

Portal RynekiSztuka.pl