Orfizm narodził się we Francji i istniał w okresie 1912-1914. Przedstawicielami nurtu byli: Roberta Delaunay, Sonię Terk- Delaunay, F. Kupka, F. Leger i F. Picabia.
Nazwa ruchu została wprowadzona przez Guillaume Apollinaire i po raz pierwszy użyto jej w 1912 roku na przemówieniu z okazji wystawy Roberta Delaunaya. Orfizm miał określać nową tendencję malarską, która pod względem stylistycznym i teoretycznym odbiegała od powszechnie uznanego wówczas kubizmu.
Według Apollinaire’a orfizm uwidaczniał się w dwóch płaszczyznach:
- pierwsza z nich związana była ze złagodzeniem dyscypliny kubistycznej (Metzinger, Glezis)
- druga to droga znacznego oddalania się od kubizmu i zwiększenia roli koloru w malarstwie (Delaunay)
Tak naprawdę jednak o orfizmie można mówić jedynie w przypadku tego ostatniego artysty.
Robert Delaunay (1885-1941)
Artysta urodził się w Paryżu. We wczesnej fazie jego twórczości widoczne były wpływy fowizmu i neoimpresjonizmu. Studiował teorie Chevreula, dzięki czemu poznał także pojęcie symultanicznego kontrastu kolorów. Można powiedzieć, że interesujący go kolor stał się później najistotniejszym elementem w jego kompozycjach. Od 1909 w malarstwie artysty pojawiły się motywy związane z miastem i architekturą. Od 1910 styl jego charakteryzują dynamiczne kompozycje, które złożone są z motywów architektonicznych i figuralnych. Łączy kubistyczną formę z żywym kolorem, a także podejmuje próbay zwielokrotnienia głębi i płótna, W 1911 roku oddalił się od kubizmu. Uważał, że kubizm dalej kontynuuje tradycję malarstwa figuratywnego. Zerwanie z kubizmem było pierwszym krokiem do uznania koloru za wartość autonomiczną. Tego roku zaproszony przez Kandinskyiego wystawił swoje prace w galerii Der Blaue Reiter. W 1912 roku namalował istotny dla jego twórczości la Ville de Paris, od której rozpocznie okres konstrukcyjny (wcześniejszy destrukcyjny). Delaunay zerwał związek ze sztuką przedstawiającą. Malarstwo to charakteryzowała ekspresja barwna, którą nazwał symultanizmem dynamicznym, a także zrytmizowane formy koliste, wypełnione kolorem czystym i jasnym. Po 1913 roku znowu powrócił do figuracji, tematów z życia współczesnego. Po wojnie, po powrocie do Paryża 1921 utrzymywał kontakty z dadaistami i surrealistami, przez co w twórczości swej podjął dawną tematykę: Ujeżdżanie, Biegacze, Wieża Eiffla – opracowywał spokojniejsze wersje wcześniej podjętych motywów. Malował także portrety swoich przyjaciól tradycyjne w ujęciu. Na początku lat 30, ponownie powrócił do motywów dysków. Zmarł w Montpellier podczas II wojny światowej
Robert Delaunay, Disks, źródło: moma.org
Sonia Terk – Delaunay (1885-1979)
Pochodziła z ubogiej rodziny żydowskiej, urodziła się na Ukrainie. W 1905 roku rozpoczęła studia w Paryżu. W 1910 roku poślubiła Roberta Delaunaya i zaczęła wówczas projektować tkaniny, oprawy do książek, suknie, kamizelki, abażury. Robiły one furorę dzięki olśniewająco żywej kolorystyce i swobodzie form. Od 1911 roku zaczęła także malować obrazy o kompozycji głównie abstrakcyjnej bazującej na formach kolistych, zrytmizowanych układów barwnych, które odznaczały się żywym, czystym kolorem. Kontrasty symultaniczne w jej twórczości były równie nowatorskie jak w malarstwie jej męża, z tym że miały miały subtelniejszą, bardziej wiotką strukturę. Motywem zdwojonych dysków nawiązywała do rosyjskiego folkloru. W latach 20 Sonia pracowała jako projektantka mody i sztuki użytkowej. Po 1930 roku wróciła do malarstwa. Należała do międzynarodowej grupy Abstraction-Creation. Jest zaliczana do najwybitniejszych reprezentantów abstrakcji geometrycznej.
Kama Wróbel
Portal Rynek i Sztuka
