„Polacy chcą wspierać projekty i są hojni” – wywiad z Jakubem Sobczakiem założycielem Polakpotrafi.pl

Jak zdobyć pieniądze na własny projekt artystyczny? O finansowaniu społecznościowym znanym pod angielskim pojęciem crowdfunding – ciągle mało popularnym wśród artystów – rozmawiała redaktorka Karolina Przybylińska z założycielem pierwszej polskiej platformy działającej w tym obszarze PolakPotrafi.pl – Jakubem Sobczakiem.

Jakub Sobczak

Karolina Przybylińska: Od kiedy możemy mówić o finansowaniu społecznościowym w Polsce?

Jakub Sobczak: Teoretycznie, można powiedzieć, że jako pierwsza duży projekt crowdfundingowy zrealizowała Julia Marcell, której pomysł wsparło ponad 600 osób na łączną kwotę 50 tys. dolarów. W rzeczywistości jednak crowdfunding na dobre zaczął się zadomawiać w naszym kraju od marca 2011 roku, kiedy powstał PolakPotrafi.pl – pierwszy portal finansowania społecznościowego w Polsce. Jeszcze w tym samym roku nasze projekty zaczęły pojawiać się w mediach o zasięgu krajowym i pojawiły się pierwsze sukcesy.

KP: Czym dokładnie zajmuje się platforma PolakPotrafi.pl?

JS: PolakPotrafi.pl to platforma finansowania społecznościowego (ang. crowdfunding) – można w skrócie powiedzieć, że dzięki temu mechanizmowi, dany pomysł finansowany jest nie przez jedną osobę, a np. 500, z których każda, w zamian za wpłatę określonej kwoty, otrzymuje coś w zamian. Dla przykładu: jeśli nasza kampania polega na sfinansowaniu wydania płyty, na którą potrzebujemy 15 tys. zł, na nasz pomysł może złożyć się na przykład 500 wspierających, z których każdy przekaże kwotę 30 zł, otrzymując w zamian płytę CD. Dzięki temu mechanizmowi nie tylko pozyskujemy finansowanie projektu, ale także zaangażowanych fanów, którzy, dali nam znak, że to, co zamierzamy zrealizować jest im bliskie, a przy okazji, zapewniamy sobie promocję.

KP: A na czym dokładnie polega forma finansowania „wszystko-albo-nic”, o której piszą Państwo na portalu?

JS: Każdy projekt uruchamiany na PolakPotrafi.pl, z finansowego punktu widzenia, musi spełnić określone warunki: określony minimalny próg finansowy (100%), przy którym uznajemy projekt za udany, czas trwania projektu oraz definicję nagród, które wspierający otrzyma w zamian za dofinansowanie projektu.

Przed uruchomieniem kampanii, definiujemy czas jej trwania – np. 45 dni i jest to okres, w którym można wpłacać pieniądze na jej realizację. W tym czasie projekt musi osiągnąć lub przekroczyć próg minimalny, czyli kwotę, przy której projektodawca jest gotowy zrealizować zakładany przez niego cel oraz nagrody wybrane przez wspierających. Jeśli projekt osiągnie lub przekroczy ten próg, wszystkie środki przekazujemy do projektodawcy. Jeśli natomiast próg ten nie zostanie osiągnięty, projektodawca nie jest zobowiązany do realizacji swojego projektu i wywiązania się z nagród. W takim wypadku PolakPotrafi.pl zwraca wszystkie wpłaty do wspierających, aby mogli przekazać je na inny projekt lub wystąpić o ich zwrot na konta bankowe.

Podsumowując, projektodawca otrzymuje od nas wszystkie środki zgromadzone na jego projekcie, jeśli przekroczy on próg minimalny. W innym wypadku twórca projektu nie otrzymuje nic, a środki wracają do wspierających. Stąd też pochodzi nazwa: „wszystko albo nic”. Dzięki temu mechanizmowi, obydwie strony transakcji są zabezpieczone, jeśli bowiem projektodawcy nie udałoby się otrzymać kwoty minimalnej potrzebnej do realizacji projektu, nie mógłby go zrealizować, dlatego w takim wypadku pieniądze zwracane są do wspierających.

KP: Jakie konkretnie różnice zauważa Pan w funkcjonowaniu crowdfundingu w Polsce i za granicą np. Stanach Zjednoczonych?

JS: Jeśli chodzi o crowdfunding za granicą i w Polsce, nie ma istotnych różnic, gdy weźmiemy pod uwagę sam mechanizm działania. PolakPotrafi.pl jak i największe na świecie platformy tego typu jak Kickstarter czy Indiegogo bazują na modelu crowdfundingu opartego o nagrody (ang. reward based crowdfunding – zamian za wpłatę, projektodawca przekazuje nagrodę). W większości przypadków, platformy działają według zasady „wszystko albo nic”, co de facto zabezpiecza obydwie strony transakcji. Niektóre platformy odstępują od tej zasady (np. Indiegogo) i umożliwiają projektodawcy otrzymanie środków w dowolnej ilości, nawet jeśli nie przekroczył zakładanego przez siebie progu minimalnego.

Crowdfunding w Polsce względem crowdfundingu na świecie różnią np. szczegóły techniczne. Przykładowo amerykańskie platformy bazują na transakcjach kartami płatniczymi, podczas gdy w Polsce popularność kart kredytowych w przypadku płatności internetowych nie przekracza kilku procent, stąd też Polacy w większości korzystają bezpośrednio ze swoich kont bankowych do wspierania projektów. Dzięki korzystaniu z usług operatorów płatności, wpłaty są natychmiastowe i automatyczne.

Polacy chcą wspierać projekty i są hojni – średnia wpłata na PolakPotrafi.pl jest w okolicach 90 zł, do tej pory, odnotowaliśmy ok 80 tys. wpłat, a z 1350 uruchomionych projektów udało się pozytywnie zrealizować prawie 600. W ciągu całego okresu działalności portalu (w marcu 2015 roku miną 4 lata) średnio 44% projektów zakończyło się sukcesem, jednak gdyby wziąć pod uwagę tylko rok 2014, udało nam się zrealizować aż 52% uruchomionych projektów. Jest to statystyka, którą mało portali crowdfundingowych może się pochwalić.

Tak naprawdę, największa różnica między polskim, a zachodnim finansowaniem społecznościowym leży w podejściu samych projektodawców do ich kampanii i społeczności.

KP: Jaki rodzaj projektów spotyka się z największym odzewem?

JS: Zdecydowanie najpopularniejszą kategorią jest muzyka, a tuż za nią plasują się projekty społecznościowe, produkcje filmowe oraz różnego typu publikacje.

KP: A jak to wygląda w przypadku projektów stricte związanych ze sztukami wizualnymi jak np. malarstwo, fotografia, komiks czy wideo?

JS: W trakcie całej naszej działalności liczba projektów pozytywnie zakończonych z kategorii: komiksy, taniec, fotografia, design, sztuka, teatr oraz wideo/film to 125 (z tego w 2014 roku – 78 projektów), natomiast w sumie w tych kategoriach uruchomiliśmy 286 projektów (w 2014 – 148 projektów). Oznacza to, że ok. 44% projektów z tych kategorii zakończyło się sukcesem, a gdyby patrzeć tylko na dane z 2014 roku – 53%.

„Rewitalizacja Zakopane”

Projekty finansowane dzięki PolakPotrafi.pl cechują się bardzo dużą różnorodnością. Biorąc pod uwagę chociażby kategorię design, możemy zauważyć, że z jednej strony nasi wspierający chętnie pomagają w odrestaurowywaniu neonów (projekt Rewitalizacja Zakopane), a z drugiej finansują nowoczesne „maszyny” – samochody (projekt „Nowa Warszawa”) czy też rowery (projekt „Luksusowy rower”). Polacy chętnie wspierają również komiksy utrzymane w bardzo różnych klimatach – przykładem może być Projekt Tequila (świat postapokaliptyczny), Banzaj (słowiański western kung-fu) czy „Jestem Bogiem”.

„Pomalujmy schody na Wildze!”

Jak się okazuje, projekty realizowane przez malarzy czy street artowców nie są w Polsce jeszcze tak popularne jak na Zachodzie. Mogę przytoczyć dwa przykłady. Pierwszy z nich dotyczy rewitalizacji „Pomalujmy schody na Wildzie!”. Projekt ten zakłada pomalowanie zaniedbanych schodów. Artyści mogą składać swoje propozycje zmiany przestrzeni miejskiej na bardziej przyjazną dla jej mieszkańców. Inny pomysł stricte artystyczny dotyczy mody. Młoda i na dodatek bardzo zdolna polska designerka postanowiła zwrócić się o pomoc w sfinansowaniu pokazu jej kolekcji „Sweet memories” na paryskich wybiegach. Na koncie ma już trochę osiągnięć na polskim rynku modowym, a teraz chciałaby wystartować z pełnym rozmachem za granicą.

Fot. Grzegorz Rzeźniczek

Jedną z najpopularniejszych kategorii jest jednak wideo/film, w której to finansowane są takie filmy dokumentalne, jak np. „Bolko Kantor” – o polskim sportowcu, który był nie tylko mistrzem bokserskim i działaczem sportowym, ale także żołnierzem walczącym pod Monte Cassino, czy film o Polaku, który jest jedną z czterech osób na świecie nurkujących bez aparatu tlenowego na ponad 100 metrów – „Po drugiej stronie lustra”.

KP: A jakie plany na przyszły rok ma portal PolakPotrafi.pl?

JS: W tym roku skupimy się na szerzeniu wiedzy o crowdfundingu, o tym jak poprawnie przygotowywać kampanie finansowania społecznościowego, a także będziemy wprowadzać nowe funkcjonalności ułatwiające prowadzenie kampanii na naszym portalu.

KP: Dziękuję za rozmowę! I mam nadzieję, że więcej artystów poruszających się w kręgu sztuk wizualnych przedstawi swoje pomysły w tym roku.