„Obchodź się z rozwagą” – relacja z 9. edycji przeglądu sztuki OSTRALE’015 w Dreźnie

16.07.2015

Aktualności, Świat: wydarzenia

„Handle with care”, czyli „obchodź się z rozwagą” – pod takim hasłem, 10 lipca w Dreźnie wystartowała 9. edycja międzynarodowego przeglądu sztuki współczesnej OSTRALE’015. Na 20 tys. metrów kwadratowych industrialnych przestrzeni starej rzeźni miejskie swoje obrazy, rzeźby, instalacje i multimedialne grafiki zaprezentowało 240 artystów z całego świata.

Przegląd sztuki OSTRALE organizowany jest w Dreźnie od 2007 roku. Przez te lata wystawa ugruntowała swoją pozycję jednego z najważniejszych w Niemczech wydarzeń poświęconych sztuce współczesnej o niekomercyjnym charakterze. Przestrzeń wystawową, którą stanowi postindustrialny, dwukondygnacyjny kompleks dawnej miejskiej ubojni wypełniły w tym roku prace ponad 200 artystów z Niemiec, Polski, Holandii, a nawet z Japonii i państw afrykańskich, posługujących się różnymi techniki od malarstwa i rzeźby, po instalacje i grafikę multimedialną. Choć wystawa zmienia się co roku, tendencja jest taka, by pokazać prace nie tylko artystów znanych, ale też młodych, nawet tych, którzy jeszcze nie skończyli szkół. Chodzi o to, aby dać im szansę zaistnienia i pokazania swojego dorobku – mówi dyrektor OSTRALE Andrea Hilger – Jednocześnie zależało nam, by prace były z jednej strony różnorodne, z drugiej zaś, by we wszystkich można było odnaleźć odniesienie do tematu przewodniego tegorocznej edycji „HANDLE WITH CARE”, czyli „obchodź się z rozwagą”.

W haśle, które umieszczane jest zwykle na taśmach zabezpieczających paczki, w których przewożone są delikatne przedmioty, kuratorzy wystawy starali się odnaleźć głębsze znaczenie, mające odniesienie do aktualnej sytuacji politycznej oraz relacji międzyludzkich. Kluczem do zrozumienia idei przyświecającej kuratorom wystawy jest książka amerykańskiego psychologa Marshalla Rosenberga „Porozumienie bez przemocy”, w której autor opracował sposób komunikowania się oparty na dostrzeżeniu potrzeb i emocji drugiego człowieka, co pozwala wyeliminować agresję i przemoc. Autor we wstępie swojej książki pisze: Ponieważ wierzę, że mamy zdolność cieszenia się, gdy możemy dawać i brać w sposób współczujący, przez większość życia zadaję sobie te oto dwa pytania: Dlaczego tracimy kontakt z własną współczującą naturą tak, że dopuszczamy się przemocy i wyzyskujemy innych? I na odwrót: jaka właściwość pozwala niektórym ludziom pozostać w kontakcie z własną współczującą naturą, nawet w okolicznościach, które wystawiają ich na najcięższe próby?

Opracowany przez Rosenberga model komunikacji Porozumienie Bez Przemocy składa się z dwóch faz – empatii, czyli wysłuchania rozmówcy oraz szczerego wyrażenia siebie. Wyrażanie to powinno według autora koncepcji przybrać postać odpowiedniego języka i słów, które nie będą wywoływać przemocy i pozwolą zachować dobre relacje między ludźmi i pozwala też zachować wewnętrzną równowagę. Ten podwójny mechanizm empatii – wobec siebie do wewnątrz i wobec innych oraz świata wyznacza oś, według której prezentowana jest ta wystawa. Składające się na nią dzieła, każde w swoisty sposób, komunikują złożoną podróż duchową – wyjaśniał w przemówieniu otwierającym tegoroczny przegląd OSTRALE członek jury i dyrektor Galerii Miejskiej we Wrocławiu Mirosław Jasiński – Wystawa stara się też zrekonstruować warunki percepcyjne, w jakich przychodzi nam dokonywać tego wysiłku. Z jednej strony – rosnąca lawina obrazów docierających przez media, aktualne fotografie, z drugiej – napór informacji, przekazów werbalnych, słów i napisów z naturalną tendencją do upraszczania i schematyzacji naszego doświadczenia. Chaos docierających do nas obrazów, powoduje ich nieważność, dzieła sztuki mają szansę przywrócić im uwagę i znaczenie.

Cel, jakim było ukazanie problemów dzisiejszego świata, a także konieczności traktowania drugiego człowieka z szacunkiem, zrealizowany został w wielu znakomitych pracach na OSTRALE, trudno jest jednocześnie wskazać pracę najlepszą. Wśród najciekawszych można na pewno wyróżnić videoinstalację artysty rumuńskiego pochodzenia Daniela Nicolae Djamo. Trwający prawie 2 godziny film pt. „A last year in 114 minutes” to zapis niezwykle wzruszających, ale też zabawnych i błyskotliwych rozmów telefonicznych autora filmu z jego umierającą, przyszywaną babcią, która aktywnie uczestniczyła w wychowaniu artysty. Podjąłem próbę uwiecznienia za pomocą filmu swoich i bohaterki filmu przeżyć, jakich dostarcza świadomość zbliżającej się śmierci. To opowieść o kruchości ludzkiego życia i szacunku dla starszego człowieka. – wyjaśnia artysta.

Wśród innych, zagranicznych artystów na uwagę zasługuje także z pewnością instalacja pt. „Living – Being” powstała we współpracy Andreasa Hetfelda i Suus Baltussen z Holandii. Instalacja przedstawia inkubator, dookoła którego słychać dźwięki spokojnej kołysanki. Z daleka widać leżące w nim niemowlę – manekin. Z pozoru spokojny obrazek, ale kiedy przyjrzymy się bliżej niemowlęciu widzimy, że część jego ciała, dłoń i stopa są zniekształcone. Instalacja wzbudza bardzo silne emocje i ma skłania do refleksji nad bezsilnością niewinnego niemowlęcia.

Artystą, którego rzeźby szczególnie oddają istotną dla hasła przewodniego OSTRALE’015 jest pochodzący z Austrii Urban Grünfelder. Jego rzeźby wykonane z ceramiki, pokryte lakierem przedstawiają pełne ekspresji i emocji sylwetki nagich mężczyzn, którzy najczęściej w zębach trzymają różne przedmioty takie jak marynarka, reklamówka wypełniona bułkami, czy nawet kule ortopedyczne. Każda z prac artysty jest wyrazem jego buntu i formą zwrócenia uwagi na problemy współczesnego świata takie jak głód, przemoc, choroby cywilizacyjne czy nadmierny konsumpcjonizm.

W czasie tegorocznej edycji OSTRALE swoje prace zaprezentowało aż 30 artystów z polskich, w tym 14 reprezentujących Galerię Miejską we Wrocławiu. Jest wiele dobrych prac, ale na tle innych, artyści wrocławscy, których prace możemy znaleźć niemalże w każdej sali, zdecydowanie się wybijają. Ich prace są na bardzo wysokim, światowym poziomie – przyznał dyrektor wrocławskiej Galerii Miejskiej Mirosław Jasiński. Szczególnie istotne znaczenie mają prace wrocławskiej artysty XY Anki Mierzejewskiej. To właśnie jej dzieło pt. „Logo”, ukazujące rozebraną dziewczynkę otoczoną taśmą ostrzegawczą z napisem „Handle with care”, w czasie swojej wizyty we Wrocławiu zobaczyła pomysłodawczyni OSTRALE Andrea Hilger i postanowiła uczynić z napisu na taśmie, hasło przewodnie całej wystawy. Na obrazie jest dziewczynka, która mając lat 13 beztrosko rozbiera się. Jest to o tyle niesamowite, że z jednej strony 13-letni człowiek jest niezwykle piękny, wdzięczny, ma chyba najpiękniejsze ciało, jest pełen wiary, naiwności i szczęścia – wyjaśnia autorka dzieła. Ale z perspektywy osoby dorosłej wiemy, że świat jest niebezpieczny i że to dziecko, które jest tak naiwnie otwarte i niezdające sobie sprawy z niebezpieczeństw które niesie świat, otwiera się w ten sposób, że rozbiera się. Dlatego postać otoczona jest taśmą, która automatycznie kojarzy nam się z ochroną, bo jest to taśma, którą otacza się np. miejsca zbrodni i za tą taśmę nie można przejść. Ta taśma oznacza barierę, pewną granicę. Chciałam otoczyć nią tę delikatność i młodość, naiwność i ochronić tę dziewczynkę przed światem niekoniecznie dobrym. Choć praca XY Anki Mierzejewskiej w założeniu miała być pracą przewodnią, wydaje się, że organizatorzy wydarzenia nie podkreślili, tak jak zapowiadali, jej znaczenia dla przeglądu OSTRALE. „Logo” zostało umieszczone razem z innymi pracami autorki i innych polskich artystów w jednej z środkowych sal, nie zostało wyjątkowo mocno wyeksponowane na otwarciu wystawy.

Ciekawy sposób rozwinięcia tematu przewodniego OSTRALE prezentują prace innej wrocławskiej artystki Małgorzaty ET BER Warlikowskiej. W swojej instalacji pt. „Wiszące ogrody MM”, na którą składają się przyozdobione wycinkami z gazet, czy monetami, rzeźby przedstawiające nagie męskie ciała, Warlikowska zwraca uwagę na problem uprzedmiotowienia ludzkiego ciała. Jest to wyraz mojej rebelii przeciwko światu, który wypełniony jest nagością, szczególnie kobiecą, która używana jest głównie jako narzędzie do sprzedawania od gazet, butów, po kosmetyki, samochody – wyjaśnia artystka. Chodzi o takie automatyczne używanie ciała jako narzędzia, do podbicia ceny i jakości reklamowanego produktu, bez skupiania się na tym, że to ciało do kogoś należy i że za tym kryje się jakaś historia. Wyrazem sprzeciwu artystki wobec zepsucia współczesnego świata jest kolejna instalacja pt. „Mycie twarzy”. Na pracę składa się kilkanaście wykonanych z gipsu lub ceramiki masek, opatrzonych komentarzem artystki w postaci wycinków z gazet, czy zdjęć z podróży. Tytułowe mycie twarzy jest swego rodzaju aktem oczyszczenia się artystki ze swoich opinii na temat świata polityki, celebrytów, pieniędzy i władzy.

Poza pracami malarskimi i rzeźbą artystów z Polski, na uwagę zasługują także wykonane przez wrocławian artystyczne instalacje. Ciekawą propozycję przedstawił Miłosz Flis w swojej instalacji „Kapsuły”. Tytułowe kapsuły to wykonane z tworzywa PCV tuby, w których zainstalowano własne światło, a całość zamknięto lupą. Artysta za pomocą umieszczonych w tubach plastikowych figurek, a także muszli czy kamieni, tworzy na zasadzie zatrzymanej klatki filmu, odrębne historie. Każda z nich porusza jakiś element relacji międzyludzkich czy stosunku człowieka do zwierząt jak w przypadku tuby zatytułowanej „Świniodomy”, w którym artysta przeobrażając świnie w domki, ukazuje stosunek człowieka do tego gatunku zwierząt.

Temat etapowości życia ludzkiego i starzeniem się człowieka, z naciskiem na zmiany, jakie zachodzą w ciele kobiety wraz z wiekiem porusza w swoich pracach inna, młoda i niezwykle zdolna polska artysta Agnieszka Ewa Braun, która w czasie tegorocznego OSTRALE zaprezentowała dwie instalacje multimedialne. W pierwszej z nich, zatytułowanej „Układ odniesienia” artystka porusza temat przemijania, dokonując konfrontacji młodości i starości poprzez zestawienie własnego wizerunku z wizerunkiem babci. Instalacja składa się z dwóch drewnianych konstrukcji przypominających futryny drzwi z wmontowanymi sznurkami imitującymi ludzkie włosy. Futryny pełnią funkcję ekranów, na których wyświetlany jest film przedstawiający artystkę oraz jej babcię w trakcie czesania włosów. Motyw czesania włosów jest nawiązaniem do procesów biologicznej wymiany międzypokoleniowej.

Druga z prezentowanych na OSTRALE instalacji młodej artystki to „Kształty czasu”, czyli multimedialna instalacja z wykorzystaniem druku 3D. Realizacja nawiązuje do motywu przemijania oraz relacji międzypokoleniowych. Jest wyobrażeniem kobiety utożsamianej z naturą- dawczyni życia, spełniającej powtarzalność narodzin, dorastania i śmierci. – wyjaśnia Agnieszka Ewa Braun. Tytułowe „Kształty czasu” są osobistym skojarzeniem, analogicznym do skamieniałości, tj. zachowanych w skałach szczątek organizmów, a także śladów ich życiowej aktywności. Owa aktywność w mojej realizacji jawi się jako kształt ciała odciśnięty w materialnej powłoce ubrania. Ubrania-rzeźby o różnych wielkościach, co podkreśla występowanie etapowość życia, wydrukowane zostały w 3D z tworzywa ABS.

Zarówno dla artystów z Polski jak i zagranicy, OSTRALE jest niepowtarzalną szansą na skonfrontowanie swojej twórczości z twórczością innych artystów, a także szansą na pokazanie swoich dzieł szerszej publiczności.