Design made in Poland: Wzornictwo to też sztuka

Polski design jest co raz częściej dostrzegany i doceniany w Europie

Poszukiwanie nowych rozwiązań, form i materiałów. Podążanie za światowymi trendami i jednoczesna pogoń za oryginalnością. Ogromna pasja, ciągła nauka i duża doza kreatywności. Taki jest właśnie świat młodego pokolenia designerów. Jednak jaki wpływ mają młodzi projektanci na czasy, w których przyszło im tworzyć? Czy rozwój polskiego wzornictwa idzie w dobrym kierunku i jak daleko mu do rynku światowego? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym artykule. Zapraszamy w podróż po świecie współczesnego design’u.

Design = sztuka?

Od wielu lat artyści i esteci dyskutują czym tak naprawdę jest pojęcie design’u, co w sobie zawiera i czy jest dziedziną sztuki. Swego czasu, amerykański  pisarz i projektant stron internetowych Joshua Porter stwierdził, że design nie ma, a przynajmniej mieć nie powinien, ze sztuką nic wspólnego. Jego zdaniem projektowanie ma przede wszystkim ułatwiać użytkowanie konkretnego przedmiotu, zaś sztuka wywoływać emocje i skłaniać do refleksji. Stanowcza postawa webmastera rozbudziła intensywną dyskusję w sieci. Bo niby dlaczego jedno nie może korelować z drugim? I czym w takim razie nazwać wszystkie cieszące oko i jednocześnie funkcjonalne projekty? Te i tym podobne dyskusje tylko potwierdzają, że design w obecnym świecie jest istotny i budzi ogromne emocje wśród jego odbiorców.

Jeszcze pod koniec ubiegłego wieku słowo design było rozumiane głównie jako projektowanie czy konstruowanie. Z czasem jednak zdecydowanie ewoluowało zmieniając swoje pierwotne znaczenie. Obecnie jest używane do określania cech wizualnych nadawanych obiektom, jakie wytwarza się detalicznie bądź hurtowo. W słowie design zawierają się wszystkie mechanizmy projektowe, wartość przedmiotu, jego kształt, kolor, wykończenie, ale również jego użytkowanie czy sposób dystrybucji. Wielu projektantów uważa jednak, że nie wyklucza to tworzenia przedmiotu, jaki dodatkowo wywoływałby emocje. Takiej postawie sprzyja fakt, że obecnie termin design stał się szalenie pojemny i zawiera w sobie wiele innych dziedzin, m.in. szeroko pojętą architekturę, projektowanie czy wzornictwo.

Wzornictwo, czyli co?

Powyższe pojęcie do języka polskiego wprowadziła Wanda Telakowska, która była  propagatorką wzornictwa i założycielką Instytutu Przemysłowego w Warszawie. Wcześniej określenie to nosiło miano sztuki użytkowej, które odwoływało się do kunsztów rzemieślniczych czy wykonywania przedmiotów unikatowych. Obecnie określenie wzornictwo przemysłowe często stosuje się zamiennie ze słowem design, co jest z resztą słuszne, bowiem  wzornictwo tłumaczy się na angielski jako industrial design. Sami projektanci definiują je według własnego uznania. Dla przykładu Kenji Ekvan twierdzi, że „wzornictwo to nadawanie kształtu ludzkim marzeniom”, natomiast Le Corbusier mówi: „dobre wzornictwo to umiejętność czynienia mądrości widoczną”. Zatem ilu projektantów i pasjonatów wzornictwa, tyle jego definicji.

 Wzornictwo w Polsce

W ciągu ostatnich dziesięciu lat nasze rodzime wzornictwo znacznie się rozwinęło. Polski design jest co raz częściej dostrzegany i doceniany w Europie. Specjaliście twierdzą jednak, że wciąż za mało u nas solidnej promocji, wciąż mało prestiżowych imprez branżowych a i reforma edukacyjna dotycząca szkół projektowania pozostawia wiele do życzenia. Według raportu Stowarzyszenia Projektantów Form Przemysłowych w Polsce czynnie działa jedynie ok. 300 projektantów wzornictwa, zaś profesjonalnych studiów projektowych jest tylko około dziesięciu. Wśród nich warto jednak wymienić takie jak np. Triada i Ergo z Krakowa czy NC Art i Towarzystwo Projektowe z Warszawy. Na uwagę zasługują również Wierszyłłowski i Projektanci z Poznania. Należy także zwrócić uwagę na firmy, które najczęściej nawiązują współpracę z projektantami. Są to m.in. Zelmer, Amica, MPM (sektor AGD), Balma, Noti, Mikomax, Com 40, Nowy Styl czy ProfiM (sektor meblarski). Po pomysły profesjonalistów sięga co raz częściej branża kolejowa i oświetleniowa.

Istnieją też polskie firmy, które w swojej strukturze wewnętrznej znalazły miejsce dla genialnych grup projektowych. Firma  Leopard Automobile założona przez Zbysława Szwaja produkuje w Mielcu znane na całym świecie luksusowe samochody. Mieleckimi leopardami  mają podobno jeździć szejk z Doha, znany gwiazdor Hollywood i pewna osobistość ze szwedzkiej rodziny królewskiej.  Firma wytwarza jedynie około 20 aut rocznie, a kupno podobnego design’erskiego cacka to wydatek rzędu 120 tysięcy euro. Podobne przykłady to polska firma Kross, produkująca nowoczesne, stylowe rowery, Solaris, zajmująca się produkcją imponujących formą autobusów, Krośnieńskie Huty Szkła KROSNO S.A., które są największm i najbardziej znanym polskim producentem szkła użytkowego, grupa Planika Fires produkująca unikatowe obiekty współczesnej sztuki użytkowej, takie jak kominki i systemy grzewcze, Vedia, która zajmuje się wytwarzaniem autorskich odtwarzaczy muzycznych, czy wkońcu Kafti Design, jaka projektuje, produkuje i sprzedaje przedmioty użytku codziennego. Kolejnym przykładem niesamowitego sukcesu jest współpraca Studia Program z duńską firmą Danfoss. Nasz rodzimy projekt wygrał rywalizację z zagranicznymi konkurentami i w rezultacie polscy specjaliści opracowali wzór kolejnej głowicy termoregulacyjnej, całościowy wizerunek firmy oraz system sprzedaży jej produktów. Wszystkie przedsięwzięcia przedstawionych firm są świetne zarówno pod względem użytkowym i jak i estetycznym. Aż chciałoby się powiedzieć: rzeczywiście, Polak potrafi!

Projektujące tandemy i samotni jeźdźcy

 Innym przykładem na czynną działalność projektantów na polskim rynku wzornictwa, jest realizowanie przedsięwzięć autorskich. Dotyczy to m.in.  lamp, które projektuje i produkowane NC Art., czy inspirowanych ludowymi motywami, a jednak nowoczesnych w formie dywanów MOHO. Puf-Buf natomiast to grupa, która zajmuje się produkcją nadmuchiwanych przedmiotów, przede wszystkim lamp. Niezwykłym, choć mam wrażenie wciąż niedocenionym w Polsce projektantem jest także Maciej Jurkowski, którego projekty kilkukrotnie nagradzane były poza granicami naszego kraju. Inni ciekawi projektanci to m.in. Agata Kulig i Paweł Pomorski, którzy na swoim koncie mają interesujący projekt sofy wykonanej z papierowych worków powietrznych, Anna Kotowicz i Artur Puszkarewicz, którzy obmyślili projekt wieszaka w stylu hi-tech,   Katarzyna Okińczyc i Remigiusz Truchanowic, jacy otrzymali m.in. wyróżnienie w prestiżowym konkursie Red Dot w kategorii „Product Design 2010” za projekt przyjaznych środowisku toreb wielorazowych czy Oskar Zięta, nagrodzony za swój niezwykły Stołek Plopp, który stał się jednym z najbardziej rozpoznawalnych projektów poza granicami Polski.

 Grzechem byłoby nie wspomnieć również o sławnym Duporecie, projektu Bartosza Muchy. Designer stworzył to niezwykłe krzesło z pięciu elementów jakie zostały wycięte z płyty OSB, połączonych ze sobą dwunastoma wkrętami. W opozycji do Duporetu stoi Fotel Fado wykonany przez Tomasza Augustyniaka, jednego z najsławniejszych polskich projektantów mebli. Za stworzony przez siebie mebel projektanta nagrodzono laurem Prodeco. Warto dodać, że artysta ma na swoim koncie około 170 nagród zdobytych na różnego rodzaju wystawach wzornictwa. W pojedynkę działają chętnie również: Andrzej Bikowski, projektujący obuwie sportowe dla firmy Adidas, Jan Feliks, Kallwejt – warszawski grafik i ilustrator, Karol Śliwka, uważany za wybitnego twórcę w dziedzinie grafiki użytkowej czy znany projektant wyrobów porcelanowych Bogdan Kosak. Projektantami, którzy chętnie zacierają granicę jaka przebiega pomiędzy design’em a sztuką są natomiast: Paweł Susid, Zbigniew Libera, Jadwiga Sawicka czy duet artystyczny składający się z Mateusza Libela i Krzysztofa Sidorka, którzy są twórcami autorskiego projektu „Twożywo”. Choć twórczość wszystkich tych artystów znacznie się od siebie różni, a koncepty oscylują na innych orbitach estetycznych, tworzą oni niezwykłą sferę nowego języka artystycznego, zawieszoną gdzieś pomiędzy płaszczyzną werbalną a wizualną.

 Festiwale duże i małe

 Istnieje kilka polskich imprez branżowych skupiających świat design’u, które wyrobiły sobie konkretną renomę. Największym i najciekawszym przedsięwzięciem jest oczywiście  Międzynarodowy Festiwal Design’u – Łódź Design, organizowany przez Łódź Art Center. Oprócz wystaw, wykładów i warsztatów, ma tam miejsce szeroka i intensywna promocja młodych projektantów. Kolejnym przykładem może być Gdynia Design Days. Jest to letni festiwal branżowy tworzony przez IWP przy pomocy miasta, gdańskiego ASP oraz lokalnego środowiska. Stolica również stara się nie pozostawać w tyle, organizując Warsaw Design Week czy Dni Design’u Miejskiego 2010 „4CITYLIFE”. Wybić chce się także krakowski Międzynarodowy Festiwal Designu „Design Attack” oraz Międzynarodowe Targi Gdańskie, które zorganizowały w marcu 2011 roku Targi Wyposażenia Wnętrz, Wzornictwa i Sztuki Użytkowej „About Design”. W Poznaniu króluje natomiast Arena Design.

Stałe imprezy branżowe to jednak nie wszystko. Ciekawią również przedsięwzięcia cykliczne i różnego rodzaju wystawy. Jednym z najbardziej interesujących konceptów była wrocławska impreza „Myśl Eko, żyj Eko”. W czasie festiwalu, na jaki składały się różnego rodzaju spotkania i wykłady, we wrocławskiej Galerii Wnętrz Domar otwarto również wystawę „Proekodizajn”, prezentująca propozycje polskich projektantów i producentów związane z ideologią eko. Warto także wspomnieć o wystawie zorganizowanej przez Muzeum Narodowe w Warszawie. Do kwietnia zeszłego roku można było w nim podziwiać wyjątkową ekspozycję, jaka przedstawiała jeden z najciekawszych okresów w polskim wzornictwie, architekturze wnętrz i sztuce użytkowej. Wystawa \”Chcemy być nowocześni. Polski design 1955-1968\” cieszyła się ogromnym powodzeniem wśród zwiedzających.

Inną ciekawą inicjatywą, tym razem organizowaną na skalę międzynarodową jest objazdowa wystawa „Unpolished – Young Design From Poland”, z której słynie Muzeum w Stalowej Woli. Wystawa ta jest projektem, którego główny zamysł dotyczy prezentowania najciekawszych konceptów polskich projektantów młodego pokolenia, jak najszerszej grupie odbiorców, w różnych krajach europejskich. Chodzi o intensywne promowanie rodzimego wzornictwa, a także udowodnienie, że jest to zjawisko niezwykłe i wyjątkowe, którego twórcy garściami czerpią inspiracje z polskich tradycji. Wystawa była dotychczas prezentowana 8 razy m.in. w Danii, Belgii, Francji, Włoszech czy Niemczech. Największy sukces odniosła podczas targów meblowych Salone del Mobile w Mediolanie w kwietniu 2011 oraz na Designer’s Days w Paryżu w czerwcu tego samego roku.

Pisma branżowe, strony wnętrzarskie i sklepów moc

Ci wszyscy, którzy interesują się wzornictwem, mają do dyspozycji kilka istotnych branżowych czasopism, zarówno w formie drukowanej, jak i internetowej. Według danych jakie na początku 2009 roku ujawnił Związek Kontroli Dystrybucji Prasy najpopularniejszymi polskimi miesięcznikami o tematyce wnętrzarskiej i budowlanej były  są Murator oraz Cztery Kąty. Inne chętnie czytane magazyny to M jak Mieszkanie, Moje Mieszkanie, Ładny Dom, Weranda, Mój Piękny Dom, Dobre Wnętrze, Dom & Wnętrze a także Elle Decoration. Oprócz pism polskojęzycznych fani design’u mogą liczyć również na tytuły zagraniczne – ich internetowa prenumerata jest jak najbardziej możliwa. Godnymi uwagi są przede wszystkim pochodzące z Wielkiej Brytanii prestiżowe magazyny Wallpaper i Icon oraz amerykański magazyn Dwell. Wszystkim spragnionym zagranicznego wnętrzarskiego akcentu polecamy zatem odwiedzić strony: www.dwell.com, www.wallpaper.com, www.iconeye.com, www.framemag.com oraz www.surfacemag.com. 

Oprócz polskich czasopism informacje o wzornictwie możemy również czerpać ze stron internetowych. Jedną z najbardziej rozpoznawalnych i chętnie odwiedzanych jestwww.2plus3d.pl. To witryna traktująca nie tylko o najnowszych trendach w świecie design’u i jego najlepszych twórcach, ale także obrazująca historię wnętrzarstwa, zamieszczająca ciekawe artykuły, raporty i sprawozdania. Na stronie można również zaprenumerować profesjonalny kwartalnik 2+3D. Witryna bierze udział w wielu ciekawych przedsięwzięciach, współorganizuje m.in. coroczną wystawę projektów dyplomowych oraz wystawy i szkolenia wokół „Dizajnu w przestrzeni publicznej”. Wśród innych ciekawych stron internetowych wysokie miejsce zajmują także domoplus.pl czy designalive.pl. Godny uwagi wydaje mi się też wnętrzarski projekt internetowy w postaci bloga, który prowadzi student wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Piotr Wiśniewski. Jak sam przyznaje stronę prowadzi z pasji, jaką jest dla niego design. 27 marca 2011 blogowa witryna o adresie zsah.blox.pl skończyła 3 lata. Na tę okoliczność autor przygotował czytelnikom bloga niespodziankę – najciekawsze artykuły swojego autorstwa na temat polskiego design’u zebrał w całość i wydał w postaci magazynu. Na 47 stronach można znaleźć informacje m.in. o polskiej grafice, wzornictwie oraz architekturze. Ciekawą propozycją dla miłośników wnętrzarstwa może okazać się także strona domoplus.pl. Jak się okazuje jest to nie tylko projekt wirtualny, ale również telewizja, jaka emituje pierwszy i jedyny polski kanał tematyczny przedstawiający inspiracje dla domu i ogrodu.

Wiele stron internetowych dotyczących design’u w swoich zakładkach skrywa adresy do witryn sklepów pełnych świetnego wzornictwa. Takie placówki funkcjonują również w rzeczywistości – nierzadko przy galeriach z design’em, bądź stanowiąc ich integralną część. Do jednych z najchętniej odwiedzanych concept storów, również na płaszczyźnie internetowej, należy m.in. łódzki A-tak Design. W sklepie znajdziemy oryginalne przedmioty zaprojektowane przez międzynarodowej sławy projektantów. W swojej ofercie placówka posiada meble, oświetlenie, elementy aranżacji wnętrz oraz miejsc użyteczności publicznej będące w tzw. klimacie old-school’u, a także wiele projektów współczesnych. Showroom to nie tylko sklep, ale także sala wystawiennicza. Inne sklepy posiadające interesującą i bogatą ofertę to: poznański Spot, oferujący serie obiektów limitowanych i luksusowych, warszawski Moomo, specjalizujący się w sprzedaży wzornictwa skandynawskiego, czy katowicki Stereodesign promujący polskich projektantów. Pełne zestawienie polskich sklepów zajmujących się design’em można znaleźć na stronie: http://designalive.pl/node/36328.

Jak widać design to pojęcie szalenie pojemne. Pozwólmy mu wciąż się rozwijać, promujmy rodzime kunszty artystyczne, bywajmy na wystawach, festiwalach, otaczajmy się ładnymi przedmiotami. Niech wzornictwo stanie się synonimem jakości naszego życia i otaczającej rzeczywistości. Gorąco zachęcam do ciągłego odkrywania bogactwa design’u, szukania w nim nowych, świeżych rozwiązań i dostrzegania niezwykłych wartości, które nierzadko bywają najprawdziwszą sztuką.

Materiał chroniony prawem autorskim – wszelkie prawa zastrzeżone. Wszelkie prawa w tym Autora i Wydawcy zastrzeżone. Jakiekolwiek dalsze rozpowszechnianie artykułów zabronione. Korzystanie z serwisu i zamieszczonych w nim utworów i danych wyłącznie na zasadach określonych w Regulaminie Korzystania z Serwisu. Zapoznaj się z regulaminem.

Olga Pisklewicz

Portal Rynek-Sztuki.pl