Dziś kończy nam się listopad. Warto więc przyjrzeć się nieco bliżej temu, co działo się w trakcie miesiąca na światowym rynku sztuki. A działo się dużo. Okazało się bowiem, że prym wiodą: sztuka abstrakcyjna i rosyjska, a także, że popyt na dzieła Richtera spada, a na Warhola rośnie. Co jeszcze warto wiedzieć?
Jak się okazało, w miesiącu tym całkiem dobrze radziła sobie sztuka abstrakcyjna oraz rosyjska, co potwierdzone zostało sprzedażami aukcyjnymi. W pierwszej kolejności odbyły się głośno zapowiadane aukcje sztuki współczesnej, a ramach których wystawione na sprzedaż były dzieła takich twórców sztuki abstrakcyjne, jak np. Mark Rothko, Clyfford E. Still, Jackson Pollock i Barnett Newman. Warto zaznaczyć, że po mającej miejsce 8.11.2012 roku aukcji, prasowa świata rozpisywała się na temat rzekomego kryzysu, który miał dopaść dom aukcyjny Sotheby’s. A wszystko to przez bardzo niskie wyniki łączne aukcji – 163 mln dolarów – na której nawet wybitne dzieło Picassa pt. Martwa natura z tulipanami w ramach licytacji osiągnęło jedyne 41, 5 mln dolarów (estymacja 35-50 mln dolarów). Dodatkowo inne, wystawione na aukcji obrazy Picassa nie zanotowały szałowych sprzedaży – np. obraz z tego samego okresu, także przedstawiający Marie-Therese pt. Kobieta w oknie (1936) Sotheby’s sprzedał za cenę jeszcze niższą, bo 17,2 mln dolarów. Jednak kryzys ten nie trwał długo, gdyż już następna aukcja przyniosła Sotheby’s obrót rekordowy, rozpoczynając tym samym pasmo wysokich sprzedaży.
Pablo Picasso, Martwa natura z tulipanami, źródło: Sothebys.com
Bowiem już w ramach kolejnej aukcji – Abstract Expressionist and Pop Art, która miała miejsce 13 listopada – dom aukcyjny Sotheby’s pobił rekord sprzedażowy, w ciągu jednego wieczoru uzyskując szokująco wysoką kwotę 375.205.000 dolarów. Rekord ten przyćmił uzyskaną w maju 2008 roku – jak do tej pory najwyższą – wartość 362 mln dolarów. Jest to najwyższa, łączna wartość sprzedaży z jednego wieczoru aukcyjnego dla Sotheby’s. Wynik ten przewyższył o 13,205 mln dolarów wynik z maja 2008 roku, który wynosił 362 mln dolarów oraz o 59,405 mln dolarów z listopada 2011, który wynosił 315,8 mln dolarów. Ustanowiono stosunkowo wysokie rekordy aukcyjne dla pięciu artystów włączając w to także Jacksona Pollocka, którego mały, lecz bardzo atrakcyjny olejny obraz Number 4, 1951 osiągnął cenę 40, 402, 500 dolarów przy estymacji 25-35 milionów. Praca Willema de Kooninga Abstraction (ok. 1949), została sprzedana za 19,682,500 dolarów (estymacja 15-20 milionów dolarów). Podobnie obraz Clyfforda Still’a 1948-H osiągnął cenę 9,322,500 dolarów (estymacja 9-12 milionów dolarów). No 1 (Royal Red and Blue, 1954) Marka Rothko wbrew najśmielszym oczekiwaniom został sprzedany za 75.122.500 dolarów, przy estymacji 35-50 mln dolarów. Ku zaskoczeniu wszystkich niewielkim zainteresowaniem cieszył Francis Bacon, którego „Untitled (Pope) z 1954 roku został sprzedany za 29,762,500 dolarów. Tryumfy święcił Andy Warhol, którego realizacje na aukcji osiągnęły łączną wartość 54 mln dolarów.
Mark Rothko,No.1 Royal, Red, and, Blue, 1954, źródło:xtravaganzi.com
Ale nie tylko Sotheby’s – na środowej aukcji Christie’s osiągnęło szokująco wysoką wartość sprzedaży aukcyjnej, która wyniosła 412.253.100 dolarów – co oznacza, że przewyższyła o ok. 37,1 mln dolarów rekordowy wynik Sotheby’s. W trakcie licytacji ustanowiono aż siedem nowym rekordów aukcyjnych dla poszczególnych artystów i sprzedano niemalże wszystkie z siedemdziesięciu trzech obiektów. Jak podaje Artinfo.com wynik środowej aukcji pozwolił mu uplasować się na drugiej lokacie w historii sprzedaży domu aukcyjnego, ustępując jedynie miejsca rekordowi aukcji sztuki powojennej i współczesnej 2006 roku, który wyniósł wówczas 491,5 mln dolarów. W ramach aukcji praca Alexandra Caldera pt. Policeman (ok. 1928) została wylicytowany za 4.226.500 dolarów, a realizacja Richarda Sierry Schulhof Curve (1984) została sprzedana telefonicznemu oferentowi za 2.882.500 dolarów. Wartość szacunkowa pracy wynosiła 2.5-3.5 mln dolarów. Mocno promowany Marlon (1966) Andy’ego Warhola osiągnęła zaskakująco dobry wynik – 23.714.500 dolarów. Jego eksperymentalna praca pt. Statue of Liberty (1962) osiągnąła ujmująco wysoką cenę wysokości 43.762.500 dolarów, przekraczając ustanowioną wcześniej wartość szacunkową – 30-40 mln dolarów. W tym momencie sprzedaż ta znajduje się na drugiej pozycji pod względem wysokości sprzedaży aukcyjnych Warhola, ustępując miejsca sprzedanemu w 2007 roku – także przez Christie’s – Green Car Crash (Green Car Burniing I)” (1963), którego cena wyniosła wówczas 71.720.000 dolarów. Roy Lichtenstein i jego Nudewith red Shirt (1995) osiągnął wartość 28.082.500 dolarów (Est. 12-18 mln dolarów). No i zgodnie z oczekiwaniami wszystkich Jean-Michel Basquiat osiągnął wartość 26.402.500 dolarów za pracę Untitled (1981).
Andy Warhol, Marlon Brando, źródło: Christies.com
Cykl głośnych listopadowych aukcji zamknął dom aukcyjny Phillips de Pury & Company – niestety wynik sprzedażowy w zestawieniu z osiągnięciami Sotheby’s i Christie’s prezentuje się skromnie – bo wynosi zaledwie 79.904.500 dolarów , chociaż realnie osiągnięta wartość i tak jest wyższa niż wynik ubiegłoroczny, który wynosił 71.292.500 dolarów. Jedną ze sprzedaży gwarantowanych był ogromny obraz Gerharda Richtera Kegel (Cone; 1985), który osiągnął wysoką – jak na tą aukcję – cenę 11 mln dolarów (2.402.500 dolarów z opłatami), przy estymacji 12-18 mln dolarów. Również dzieło Jeana-Michela Basquiata Humidity (1982) zmieniło właściciela za 12.402.500 dolarów (Est. 12-18 mln dolarów). Z kolei inna realizacja – tym razem na papierze – Basquiata – Self-Portrait (1982) wywołała ożywioną licytację i osiągnęła wartość 4.058.500 dolarów (Est. 2.5-3.5 mln dolarów). Promowany Mao (1973) Andy’ego Warhola został sprzedany – wydaje mi się, że poniżej powszechnych oczekiwań – za niską cenę 13.522.500 dolarów – wartość szacunkowa wynosiła 12-18 mln dolarów. Inny Warhol, z serii Disaster pt. Nine Jackies(1964) sprzedano oferentowi z licytacji telefonicznej za 12.402.500 dolarów (Est.10 -15 mln dolarów).
W listopadzie tego roku niezwykle tryumfowała także sztuka rosyjska. Przeprowadzone przez największe domy aukcyjne licytacje dowiodły, że jest na nią popyt. Dom aukcyjny Sotheby’s w Londynie przeprowadził serię aukcji sztuki rosyjskiej, osiągając przy tym założone w ramach wstępnych szacunków kwoty – estymacja wynosiła 16.972.400-24.363.000 funtów, podczas gdy realna, uzyskana ze sprzedaży kwota wyniosła 20.553.775 funtów (32.959.940 dolarów). Dzięki sprzedaży dzieł rosyjskich w cały 2012 roku Sotheby’s osiągnęło 63.828.414 dolarów. Od dziesięciu lat Sotheby’s jest światowym liderem w sprzedaży sztuki rosyjskiej, co zostało potwierdzone również w tym roku. W samym listopadzie, w ciągu zaledwie dwóch dni w aukcjach wzięli udział kolekcjonerzy z ponad 31 różnych krajów, w 20 % będąc nowymi klientami Sotheby’s. W ramach aukcji zorganizowanej 26 listopada najważniejszą sprzedażą okazała się praca Valentina Alexandrovicha Serov’a Portrait of Praskovia Anatolievna Mamontova, który osiągnął 1.217.250 funtów, co daje 1.951.008 dolarów przy estymacji 300.000-500.000, ustanawiając tym samym nowy rekord dla prac artysty. Dodatkowo nowe rekordy padły dla Sergeia Yurievicha Sudeikina, Martiros Sergeevich Saryana, Lado Davidovicha Gudiashvilia. Aleksandra Nikolaevicha Samokhvalova oraz Dmitra Nalbandiana.
VALENTIN ALEXANDROVICH SEROV, PORTRAIT OF PRASKOVIA ANATOLIEVNA MAMONTOVA, źródło: Sotheby’s
Christie’s natomiast w ramach listopadowej sprzedaży sztuki rosyjskiej ociągnął łączną wartość 16 mln funtów, o daje ok. 26,7 mln dolarów. W ramach organizowanej przez dom aukcyjny Christie’s sprzedaży sztuki rosyjskiej, ustanowiono nowe rekordy dla takich artystów jak: Boris Kustodiev, Aleksandr Schevchenko i Maria Iakunchikova. Całkowita sprzedaż wyniosła 15.244.725 funtów, co daje ok. 24.422.050 dolarów .W ramach aukcji zaoferowano szereg prac, które po raz pierwszy znalazły się na rynku sztuki włączając w to także trzy wybitne kolekcje Kapitza, Iakunchikova i Chekhonon. Wszystkie z dziesięciu najlepiej sprzedanych prac pochodzą z kolekcji prywatnych i do sprzedaży oferowane były po raz pierwszy. Jedną z ważniejszych sprzedaży wieczoru był obraz Borisa Kustodieva pt. The Coachman (1923), który wcześniej należał do kolekcji Petera Kapitza – noblisty i przyjaciela malarza. The Coachman osiągnął cenę 4,409,250 funtów, a więc 7,063,618 dolarów ustanawiając tym samym nowy, światowy rekord aukcyjny dla tego artysty. Obraz został kupiony przez europejskiego kolekcjonera w ramach sprzedaży telefonicznej. Kolejna praca, która należała do kolekcji Kapiza, to The City outskirts autorstwa Aleksandra Shevchenko, która także ustanowiła nowy, światowy rekord dla prac tego artysty, z kwotą 433,250 funtów. Całkowita wartość sprzedanych z Kapitza Collection prac wyniosła ponad 4.8 mln funtów. Drugi, najwyższy wynik aukcji ustanowiły dwie prace – obraz pt. Transportation of the Wounded Vasiliego Vasilievicha Vereshchagina, który został sprzedany za 937,250 funtów (1,502,224 dolarów) oraz By The Black Stream (1952) Lado Davidovicha Gudiashvilia, który został sprzedany również za 937,250 funtów. Ta kwota ustanowiła nowy rekord aukcyjny dla tego artysty (poprzedni to 580,500 funtów).
Boris Kustodiev, The Coachman, źródło: Sotheby’s
Abstrahując nieco od sztuki rosyjskiej warto wspomnieć, że na aukcji, która odbędzie się 13 grudnia będzie można licytować The Wrestling Scene in ‘As You ike It (1854) autorstwa Daniela Maclise’a, którego wartość szacuje się na 300,000-500,000 funtów oraz Chivalry Francisa Dicksee’a Obraz Francisa Bernarda Dicksee’a jest uważany za jedno z najlepszych jego prac, a także jako dzieło będące najwspanialszym zobrazowaniem epoki. Wartość obrazu szacuje się na 600.000 – 800.000 funtów. W kontekście tego obrazu krytycy bardzo często zwracają uwagę na pełnię i siłę barw, która w dużej mierze charakterystyczna jest dla malarstwa weneckiego, którego autor obrazu był wielkim miłośnikiem. Zwraca się uwagę na to, że Dicksee w 1882 roku odwiedził Wenecję – a więc trzy lata przed wystawieniem Chivalry. Oznacza to, że podróż i zobaczone w jej trakcie dzieła wielkich mistrzów weneckich miała wpływ na jego twórczość.
Z kolei The Wrestling Scene in ‘As You ike It przedstawia rzadko podejmowany temat szekspirowski i również uznawana jest za najlepszą pracę artysty. Maclise stosunkowo często inspirował się Szekspirem. Warto zaznaczyć, że malarz był wielbicielem teatru. Przyjaźnił się także z Charles Dickens’em i John’em Forster’em. Obraz został wystawiony w Royal Academy w 1855 roku. W 2003 roku w ramach aukcji organizowanej przez Christie’s osiągnął wartość 314,650 funtów (501,552 dolarów) przy estymacji 300,000 – 500,000 funtów.
W przypadku sztuki polskiej warto wspomnieć o kilku wydarzeniach, które jednak nie są związane z rekordami aukcyjnymi czy sprzedażami aukcyjnymi. Dla wszystkich miłośników sztuki listopad w Polsce rozpoczął całkiem miło. W miesiącu tym rozpoczął się bowiem projekt darmowego zwiedzania instytucji kultury. Minister Bogdan Zdrojewski – podkreślił – że akcja ta nie będzie jednorazowa i że w najważniejszych narodowych instytucjach kultury jeden miesiąc powinien być wolny od opłat. Warto przy okazji wspomnieć, że jeszcze we wrześniu ministerstwo przeprowadziło akcje „60+Kultura ”, która skierowana była do osób powyżej sześćdziesiątego roku życia. Oczywiście instytucje kultury przygotowały szereg interesujących wydarzeń, jak i wystaw, a także wyszedł nowy Kompas Sztuki dla twórców młodych. W czołówce zestawienia znaleźli się: Radek Szlaga, Wojciech Bąkowski i Agnieszka Polska. Warto zaznaczyć tutaj, że jeszcze dwa lata temu Wojciech Bąkowski zajmował pierwsze miejsce w zestawieniu, podczas gdy Radek Szlaga zaledwie szóste. Oznacza to, że w ciągu dwóch lat jego popularność znacznie wzrosła. Innym zaskoczeniem jest też wysoka pozycja Agnieszki Polskiej, która w poprzednim Kompasie znajdowała się na odległej, bo dwunastej pozycji. Jest to więc ogromny sukces dla młodej artystki. Następnie, w kolejności pojawiają się twórcy: Norman Leto (28 pkt.), Mariusz Tarkawian (25 pkt.), Julian Jakub Ziółkowski (24 pkt.), Basia Bańda (22 pkt.), Konrad Smoleński (20 pkt.), Iza Tarasewicz (20 pkt.), Ewa Juszkiewicz (19 pkt.), Bartosz Kokosiński (19 pkt.) i na dziesiątej pozycji Laura Pawela (13 pkt.).
Basia Banda, Koszmary, 2010
Jeśli chodzi o naszych artystów to należy zaznaczyć też, Monika Sosnowska nominowana była do bardzo prestiżowej nagrody Hugo Boss Prize. Niestety tegoroczna nagroda została przyznana wietnamskiemu artyście Danh Vo. Ale nie tylko Sosnowska, także Piotr Uklański poprzez swą, zorganizowaną w londyńskiej Carlson Gallery wystawę Polska Neo-awangarda sprawił, że w mediach trochę zawrzało. Odnośnie wystawy tej Katarzyna Kozyra poruszyła bardzo istotnych zagadnień związanych z kwestią kradzieży, której według niej dokonał światowej sławy polski. Cała afera o to, że na londyńskiej wystawie Uklański wystawił prace, które jak pisze Kozyra: zamieścił Łukasz Ronduda w książce „Sztuka polska lat 70. Awangarda”. Uklański skopiował prace z tej książki. No i zaprezentował je jako własne. Warto zaznaczyć tutaj, że całkiem niedawno Łukasz Ronduda wydał publikację pt. Sztuka polska lat 70. Awangarda, której koncepcja wydawnicza należała właśnie do Piotra Uklańskiego. Warto podkreślić przy tym, że wystawa ta miałaa charakter typowo komercyjny, przez co cała sprawa wzbudziła jeszcze większy niesmak. Niestety temat upadł, a Uklański nie został pociągnięty do odpowiedzialności.
Kama Wróbel
Portal Rynek i Sztuka
