„Chcemy prezentować przede wszystkim sztukę czystą, nie będzie srebrnej biżuterii, koronek, przypadkowych wazoników ” – wywiad z Kamą Zboralską

9 października po raz kolejny przestrzenie Arkad Kubickiego Zamku Królewskiego w Warszawie wypełni sztuka z najwyższej półki. To za sprawą organizowanych tam, jednych z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Polsce, czyli Warszawskich Targów Sztuki. Z tej okazji, Kama Zboralska – dziennikarka, kuratorka sztuki oraz Przewodnicząca Rady Programowej Warszawskich Targów Sztuki, w rozmowie z redaktorką portalu Rynek i Sztuka Magdaleną Kaźmierczak, zdradza jak Targi zmieniły się w ciągu ostatnich lat i jak w czasie targów obchodzony będzie Rok Tadeusza Kantora.

Magdalena Kaźmierczak: To już 13. edycja Warszawskich Targów Sztuki. Jak w Pani opinii zmieniły się Targi w ciągu ostatnich 3 lat?

Kama Zboralska – przewodnicząca Rady Programowej WTS

Kama Zboralska: Radykalna zmiana nastąpiła trzy lata temu. Zmieniliśmy formułę Targów – Rada Programowa (Piotr Lengiewicz, prezes Rempexu – organizatora WTS oraz Lena Szwed-Strużyńska), której jestem przewodniczącą decyduje o tym, które zgłoszenia zostaną rozpatrzone pozytywnie. Bierzemy pod uwagę pozycję rynkową galerii oraz proponowaną ofertę targową. Nie schodzimy poniżej pewnego poziomu artystycznego, chcemy też prezentować przede wszystkim sztukę czystą. Nie będzie srebrnej biżuterii, koronek, przypadkowych wazoników itd. To nie te targi. Dizajn na światowym poziome pokaże firma The Prime, takich uznanych projektantów, jak Massimo Castagna, Piero Lissoni czy Ferruccio Laviani. W tym roku będzie jeszcze wyższy poziom, bo dołączyły do nas kolejne świetne galerie m.in. Galeria Stefan Szydłowski, Beta 16, mia Art Gallery, Limited Editions, Fresz Gallery, Socato, Pragaleria, Galeria m4. W części antykwarycznej jak zwykle do kupienia będą dzieła takich wybitnych malarzy jak: Malczewski, Chełmoński, Weiss, Stryjeńska oraz meble i rzemiosło artystyczne. W sumie będzie wystawionych na sprzedaż około 1000 obiektów.

Jakich wystawców zobaczymy w czasie tegorocznej edycji Targów? Zdaje się, że kryteria wyboru wystawców jak co roku były dość surowe…

Sebastian Bieniek, z cyklu Doublefaced, -fotografia kolekcjonerska, edycja limitowana 9szt., 58 cm x-41,33 cm, 2013 rok, sygnatura autorska, Limited Edition

Tak jak wspomniałam, bierzemy pod uwagę pozycję rynkową galerii oraz proponowaną ofertę targową. Poza galeriami, które dołączyły do nas w tym roku, wśród ponad 50 wystawców, po raz trzeci zobaczymy sztukę z najwyższej półki, jaką zawsze pokazuje jedna z najlepszych i najstarszych prywatnych galerii – krakowski Zderzak, która na swoim stoisku zaprezentuje obrazy m.in. Wróblewskiego, „Jurry’ego” Zielińskiego, Stokłosy. Galeria Muzalewska pokaże dokonania m.in. Chlandy i Berdyszaka, Art Agenda Nova promuje młode pokolenie, będzie więc Żygadło, Surowiec, Bażowska, Leto oraz artyści o korzeniach street artowych – Zbiog i Paczkowski. Urban art będzie także dostępny na stoisku Artinfo.pl, czyli grupa Monstfur i Chamze. Na stoisku ARTEMIS zobaczymy prace Panka, Sroki; Galerii Milano obrazy Markowskiego, Sobczyka i Kochanek- Zbroi. Olimpus zaferuje Stażewskiego, Nowosielskiego, Winiarskiego; Galeria Arttrakt dokonania Grzyba, Bereźnickiego; Piekary Matyszewskiego a Galeria Mostra – Cieśniewskiego i rzeźby Bronisława Krzysztofa. Pragaleria zaproponuje grafikę, zarówno w jej wydaniu cyfrowym, jak i warsztatowym. Będzie też bardzo dużo ciekawej fotografii, co mnie osobiście cieszy. Ta dziedzina sztuki nadal jest u nas niedoceniana a szkoda. Na świecie od lat zdobyła już należne jej miejsce na rynku sztuki. Ney Gallery &Pritns zaoferuje zdjęcia np. Horowitza, Tomaszewskiego, Gierałtowskiego, Katarzyny Stanny, Galeria Obserwacja pokaże Styczyńskiego, a 101 Projekt Pierścińskiego, Tomaszewskiego, Sikory i Andrzejewskiej. Sztukę dawną oraz rzemiosło artystyczne zaoferują m.in. Galeria Berżera, Galeria 32 (specjalizująca się w sztuce art deco), D.A. Rempex, Artykwariat, Polski Dom Aukcyjny Wojciech Śladowski i monachijski Antiquariat Dasa Pahor (rzadkie, oryginalne, starodawne mapy oraz książki z okresu od XV do XIX wieku). Grafiteria.pl jak zwykle przygotuje świetną grafikę i plakaty. Oferta targowa jest bardzo zróżnicowana, każdy powinien znaleźć coś interesującego dla siebie.

Na ekspozycje których wystawców, według Pani opinii, warto zwrócić szczególną uwagę?

Trudno wszystkich wymienić, nie chciałabym nikogo pominąć, wydaje mi się, że warto zapoznać się z ofertą każdej galerii, a co kupimy zależy w dużej mierze też od zasobności portfela. Klasycy współczesności czy ikony sztuki przedwojennej kosztują zdecydowanie więcej niż młodsze pokolenie.

Poza galeriami sztuki, domami aukcyjnymi, czy antykwariatami na Targach pojawią się też wydawnictwa. W zeszłym roku były to wydawnictwa Arkady i Bosz, a jakich możemy spodziewać się w tym roku i co wyróżnia je na tyle, że będą mogły zagościć w czasie Targów?

W tym roku również gościmy Arkady, które specjalizują się w popularno-naukowych, bogato ilustrowanych publikacjach m.in. z dziedziny sztuki i architektury. Dołączyły także Kurtiak i Ley Wydawnictwo Artystyczne oraz Dom Wydawniczy Orbis Pictus. Pierwsze, wydaje książki w limitowanych edycjach, drukowane na czerpanych i artystycznych papierach, ręcznie oprawiane w skóry i inne szlachetne materiały. Ich publikacje znajdują się w wielu kolekcjach prywatnych, bibliotekach i muzeach na świecie. Zamawiane były m. in. dla Jana Pawła II, Benedykta XVI, królowej Belgijskiej, króla Arabii Saudyjskiej i szejków. Natomiast Dom Wydawniczy Orbis Pictus podczas Targów zaprezentuje niespotykaną w światowej historii wydawniczej edycję faksymilową, jednego z największych arcydzieł marynistyczno -kartograficznych, pochodzącego z XVII wieku atlasu Le Neptune Francois. Oryginalny egzemplarz, który stanowi wzór dla tego wydania, przechowywany jest w Bibliotece Polskiej Akademii Nauk w Gdańsku. Jest to pierwsza, najcenniejsza edycja pochodząca z 1693 roku. Faksymile Atlasu zostanie wydane w ściśle limitowanym nakładzie 99 egzemplarzy.

W programie targów znalazły się wykłady oraz panel dyskusyjny. Jakie tematy zostaną poruszone w tej części programu?

Jak zwykle mamy przygotowaną bardzo ciekawa część edukacyjną. Pierwszego dnia odbędzie się wystąpienie prof. Sławomira Ratajskiego, Sekretarza Generalnego Komitetu Polskiego ds. UNESO – „ Dlaczego rok 2015 jest Międzynarodowym Rokiem Tadeusza Kantora obchodzonym pod patronatem UNESCO ?”, następnie Wojciech Jędrzejewski, kolekcjoner poprowadzi wykład o fotografii kolekcjonerskiej, o której wie wszystko. Sam posiada ponad 1000 zdjęć czołówki światowych i polskich fotografików. Marta Tarabuła, właścicielka Galerii Zderzak, która w tym roku obchodzi 30-lecie istnienia opowie jak powstawała wybitna kolekcja Zderzaka („Winston Churchill i delfin. Na tropie kolekcji Zderzaka”). Z kolei, Mikołaj Iwański, doktor ekonomi, który od lat zajmuje się sytuacją socjalną artystów wraz z zaproszonymi gośćmi przybliży niełatwy rynek sztuki widziany oczyma twórców.

Rok 2015 został ogłoszony przez UNESCO Rokiem Tadeusza Kantora, a obchody upamiętniające Kantora organizowane są w wielu miejscach na świecie, to m.in. sierpniowa wystawa w Sao Paulo – największa jak dotąd prezentacja dorobku Kantora poza granicami Polski, czy też wystawa w Edynburgu. Zdaje się, że organizatorzy tegorocznych Warszawskich Targów Sztuki także nie przeszli obojętnie obok tego wydarzenia, czego możemy się zatem w tym kontekście spodziewać w ramach Targów?

Oprócz wspomnianego wystąpienia prof. Ratajskiego, wystawą towarzyszącą 13. WTS jest ekspozycja dzieł Tadeusza Kantora, twórcy „totalnego”- jak sam o sobie mawiał. Malarza, happenera, scenografa, reżysera, aktora, poety, pisarza. Wystawę zaaranżuje Lena Szwed –Strużyńska, scenograf telewizyjny, teatralny. Pokażemy obrazy, rysunki, projekty scenograficzne i plakaty. Będą też zdjęcia z działań teatralnych teatru CRICOT 2 Tadeusza Kantora autorstwa Konrada Pollescha oraz cykl filmów dokumentalnych wyprodukowany w 2014 roku przez Ośrodek Dokumentacji Sztuk Tadeusza Kantora „Cricoteka”, Narodowy Instytut Audiowizualny oraz Telewizję Polską S.A. Przybliży on życie, twórczość oraz współczesne inspiracje dziełami Kantora – materiał wzbogacony jest archiwaliami, a także wypowiedziami z otoczenia artysty m.in. aktorów, przyjaciół i twórców będących pod wpływem mistrza. Sześcioodcinkowy program dostępny bezpłatnie online w portalu Narodowego Instytutu Audiowizualnego, partnera naszej wystawy.

Czy jeszcze jakichś innych wystaw towarzyszących Warszawskim Targom Sztuki możemy się spodziewać?

Drugą wystawą towarzyszącą, o której warto wspomnieć będzie poświęcona dokonaniom także uznanego artysty, który podobnie jak Kantor odniósł sukces międzynarodowy. Rosław Szaybo, wybitny grafik i plakacista, współtwórca tzw. Polskiej Szkoły Plakatu, zaprojektował niezliczoną ilość plakatów muzycznych, teatralnych i filmowych. Laureat wielu prestiżowych nagród. Przez 16 lat był dyrektorem artystycznym CBS Records w Londynie. Prace Szaybo zapoczątkowały słynną serię płytową Polish Jazz, natomiast fani muzyki heavy metalowej jak ikonę czczą okładkę do albumu „British Steel” formacji Judas Priest. Artysta zaprojektował w sumie około dwóch tysięcy okładek do płyt dla takich tuzów jak Elton Johon, Bob Marley, Santana, Janis Joplin, Leonard Cohen. Wiele z tych prac zdobyło sławę w Polsce i na całym świecie. Rosław Szaybo obiecał podczas Targów podpisywać swoje prace. Wystawę także zaaranżuje Lena Szwed-Strużyńska. Wydarzeniem zewnętrznym towarzyszącym 13. WTS będzie wystawa „ONI” Franciszka Starowieyskiego w warszawskiej Galerii Grafiki i Plakatu (5-20.10.2015), której trzon będą stanowić obrazy namalowane dla teatru ATENEUM w Warszawie do spektaklu „ONI” S. I. Witkiewicza.

Łukasz Stokłosa, Apollo i Marsjasz według Jusepe de Ribery, 2013, olej na płótnie, 60×70 cm, Galeria Zderzak

W czasie Tragów świętowany będzie nie tylko Rok Tadeusza Kantora. Swój jubileusz 30-lecia istnienia obchodzi też Galeria Zderzak. Co galeria z Krakowa przygotowała na tę okoliczność?

Oprócz wykładu właścicielki Marty Tarabuły, Galeria Zderzak zaprasza 09.10., w piątek, o godz. 17.30 na swoje stoisko (nr 22) na jubileuszową lampkę szampana. Swoje 20 – lecie Galeria świętowała na targach w Berlinie, w tym roku, 30-lecie na 13.WTS, co z pewnością będzie dla zwiedzających dodatkową atrakcją.

Jakie znaczenie dla polskiego rynku sztuki mają Warszawskie Targi Sztuki? Z drugiej strony, jak Targi postrzegane są na arenie międzynarodowej?

Z pewnością są jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Polsce, odwiedzane nie tylko przez kolekcjonerów ale też marszandów, muzealników, szefów galerii, artystów czy osoby, które mają zamiar inwestycyjnie zająć się tą dziedziną. Jest to wyjątkowa okazja dla wszystkich miłośników sztuki, by obejrzeć w jednym miejscu dobrą sztukę współczesną oraz dawną, i do tego w tak prestiżowym miejscu jak Arkady Kubickiego Zamku Królewskiego w Warszawie. W tym roku na naszych Targach po raz pierwszy pojawi się Art &Ruinart Atelier, obecne na najbardziej prestiżowych targach sztuki m.in. Art Basel, Miami Art Basel, ARCO (Madryt), London Desinger. Dom Szampański Ruinart (należy do LVMH Louis Vuitton), istnieje od ponad 300 lat, a od 1896 roku kiedy wybitny artysta Alfons Mucha zaprojektował plakat współpracuje i uczestniczy w międzynarodowym świecie sztuki.

Wielokrotnie podkreślała Pani już wcześniej edukacyjną funkcję Warszawskich Targów Sztuki. W tym kontekście chciałam zapytać ogólnie o aktualną kondycję polskiego rynku sztuki? Czy na przestrzeni ostatnich lat widzi Pani jakiś postęp, jeśli chodzi o rozwój naszego rodzimego rynku sztuki?

Nadal nasz rynek jest w fazie rozwoju, jest rynkiem dość płytkim i podobnie jak na świecie najmniej przewidywalnym z rynków. Ale pocieszające jest, że powstają nowe galerie, widać jest i dla nich miejsce. Budowa rynku jest długotrwałym procesem, pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że do grupy kolekcjonerów dołączają też młodsi pokoleniowo koneserzy. Potrzebna jest pewna wiedza, zanim zdecydujemy się na konkretny samochód czy np. pralkę wcześniej robimy rozeznanie. W przypadku sztuki warto zadać sobie też trochę trudu i przekonać się, że sztuka najnowsza to niekoniecznie, jak wielu uważa tylko instalacje i filmy wideo – bo to jest margines. Powstają prace figuratywne i abstrakcyjne; realistyczne i surrealistyczne. Posługujące się językiem reklamy, specjalne niechlujne albo bardzo dopracowane w najdrobniejszych szczegółach itd. Sztuka nowoczesna jest niezwykle zróżnicowana.
Z myślą o przyszłych pokoleniach organizujemy też podczas Targów warsztaty graficzne dla dzieci i młodzieży. Prowadzone są przez Pracownię Kwadrat Iwony Cur (na Targach także będzie jej wystawa), która po raz już trzeci zaprasza Andrzeja Pągowskiego do wspólnego malowania plakatu. W tajniki malarstwa olejnego wprowadzi uczestników artysta Andrzej Stroka.

Rozmawiając z krytykami sztuki z państw Europy Zachodniej – z Niemiec czy z Holandii, słyszymy, że zachodnie społeczeństwa są zainteresowane kulturą, chętnie bywają na targach, przeglądach, czy pojedynczych wystawach. Jak sytuacja ta wygląda w Polsce obecnie, czy tu mamy jakąś zmianę?

Z roku na rok widać coraz większe zainteresowanie, ale biorąc pod uwagę rosnącą grupę ludzi zamożnych ciągle za małe. Do sztuki należy dorosnąć mentalnie i tu jest chyba największy problem. Niektórym najtrudniej wydać po raz pierwszy pieniądze na dobry obraz czy rzeźbę. Na ogół słyszę, bo ja się nie znam… A przecież są już na rynku rankingi najlepszych artystów współczesnych oraz publikacje wskazujące czołowe polskie galerie, są firmy godne zaufania doradzające przy zakupie sztuki. Mając świadomość, że profesjonaliści wskażą sztukę na odpowiednim poziomie należy dokonać wyboru według własnego gustu. Nic tak nie nobilituje jak właśnie sztuka. Jest dowodem na to, że nie tylko nas na nią stać, ale że dołączyliśmy do ekskluzywnego grono osób wrażliwych na piękno. Poza wszystkim kolekcja sztuki jest najlepszą pamiątka dla przyszłych pokoleń. Mądrze tworzona, nie tylko sentymentalną.

Dziękuję za rozmowę.

Warszawskie Targi Sztuki odbędą się 9 – 11 października 2015 roku.

Fot. (góra): Ryszard Horowitz Niemen, lata 70., odbitka-kolekcjnerska , źródło:Ney Gallery&Prints

Portal Rynekisztuka.pl