Twórcy dokumentów często chętnie sięgają po wątki metaartystyczne szukając inspiracji poprzez zagłębianie się w meandry świata sztuk wizualnych. Poniżej przedstawiamy zestawienie najciekawszych filmów dokumentalnych dostępnych na platformach streamingowych, które ukazują intrygujące historie artystów zapomnianych i niedocenionych, diagnozują kondycję i specyfikę rynku sztuki, a także analizują współczesne fenomeny i trendy.

1. Gerhard Richter

(Gerhard Richter Painting, reż. C. Belz, 2011) 

Gerhard Richter to mistrz abstrakcji, jeden z najwybitniejszych i jednocześnie najdroższy żyjący niemiecki artysta. Jego obrazy są wynikiem długiego i żmudnego procesu nakładania kolejnych warstw farb. Intrygującemu procesowi twórczemu (który bardziej przypomina konstruowanie niż malowanie obrazu) możemy przyjrzeć się w kameralnym dokumencie pt. “Gerhard Richter” z 2011 roku. Corinna Belz – reżyserka filmu – spędziła z ówcześnie 79-letnim Richterem miesiąc. Film jest zapisem przygotowywań do serii wystaw mających się odbyć w Kolonii, Londynie i Nowym Jorku. Widz ma szansę wniknąć nie tylko do pracowni Richtera, ale także poznać jego stosunki ze współpracownikami, krytykami i środowiskiem artystycznym. 

Do obejrzenia na: vod.pl

2. Szukając Vivian Maier

(Finding Vivian Maier, reż. J. Maloof, C. Siskel, 2013) 

“Szukając Vivian Maier” odkrywa sekrety uzdolnionej fotografki, która swój talent próbowała trzymać z daleka od świata. Pracowała jako opiekunka, a po godzinach robiła setki zdjęć, których w większości nigdy nie wywołała. Niedługo po jej śmierci odkryto kontener, w którym trzymała swoje prace – znaleziono w nim ponad 100 tys. negatywów, a Maier stała się międzynarodową sensacją w świecie sztuki i jedną z najważniejszych artystek ubiegłego wieku.

Do obejrzenia na: Cineman, Nowe Horyzonty VOD, vod.pl

3. Chińscy Van Goghowie

(China’s Van Goghs, reż. Yu Haibo,Yu Tianqi Kiki, 2016) 

Vincent van Gogh Kwitnący migdałowiec, 1890, Van Gogh Museum, Amsterdam

Produkowane przez chińskich kopistów repliki najsłynniejszych dzieł sztuki sprzedają się w milionach egzemplarzy. Dafen z małej robotniczej osady położonej w Shenzen stało się prawdziwą kolebką masowej produkcji kopii, gdzie co roku powstaje co najmniej 5 milionów obrazów. Chińscy Van Goghowie przybliżają historię Xiaoyong Zhao i jego rodziny, którzy namalowali w sumie 100 tys. replik. To film nie tylko o sposobie funkcjonowania rynku kopii, ale i poszukiwaniach twórczej tożsamości, w której rzemieślnik pragnie stać się artystą. Zhao udaje się w podróż do Amsterdamu, by zmierzyć się z oryginalnymi pracami Van Gogha i samym sobą. 

Do obejrzenia na: vod.pl, CDA Premium

4. Helmut Newton. Piękno i bestia

(Helmut Newton: The Bad and the Beautiful, reż. G. von Boehm, 2020) 

©Helmut Newton „Central Park West” Nowy Jork, 1978, Helmut Newton Foundation Berlin, zdjęcie: Maria Majchrowska, rynekisztuka.pl

Helmut Newton to jeden z najbardziej wpływowych artystów XX wieku, wybitny fotograf o wyrazistym, ale i kontrowersyjnym stylu – autor pełnych erotyki kobiecych aktów. Skandalista, któremu od lat zarzucano przedmiotowe portretowanie kobiet. Gero von Boehm – reżyser dokumentu krytycznym okiem spogląda na twórczość Newtona wyraziście osadzając ją w kontekście historycznym – zarówno w świecie sztuki przełomu lat. 60, 70. i 80. jak i współczesnej erze metoo, tworząc fascynujący, pełen sprzeczności portret artysty. Film oparty jest przede wszystkim na wypowiedziach gwiazd takimi jak Grace Jones, Claudia Schiffer czy Isabella Rossellini, które odkrywają kulisy współpracy z Newtonem.

Do obejrzenia na: Nowe Horyzonty VOD, Canal+, vod.pl, Chili, Player, Cineman, Rakuten

5. Cena wszystkiego

(The Price of Everything, reż. N. Kahn, 2018) 

“Cena wszystkiego” to jeden z najbardziej aktualnych filmów poświęconych światowemu rynkowi, skupiający się przede wszystkim na trendach w sztuce współczesnej i artystach takich jak Jeff Koons, Maurizio Cattelan czy Jean-Michel Basquiat. Nathaniel Kahn w zabawny, pełen dystansu sposób demistyfikuje elitarny świat sztuki współczesnej snując historię, w której twórcza niezależność mierzy się z kapitalizmem, los artystów splata się z inwestorami, a kontemplacja sztuki miesza się z konsumpcją.

Do obejrzenia na: Ninateka

6. Nabrani: Prawdziwa historia o fałszywych obrazach

(Made You Look: A True Story About Fake Art, B. Avrich, 2020) 

Historia jednego z największych oszustw na rynku sztuki. W 2011 rok nowojorska Galeria Knoedler została oskarżona o sprzedaż fałszywych obrazów o łącznej sumie 80 mln dolarów. Twórcy dokumentu próbują ustalić, czy ówczesna kuratorka Ann Friedman oraz właściciel galerii Michael Hammer świadomie sprzedawali “nieznane” dzieła wybitnych malarzy czerpiąc z tego zysk finansowy, czy byli po prostu naiwni wierząc w autentyczność tajemniczych prac wybitnych przedstawicieli ekspresjonizmu abstrakcyjnego – w tym Pollocka i Rothko – pochodzących z kolekcji równie tajemniczej kobiety – Glafriny Rosales.

Do obejrzenia na: Netflix

7. Beksińscy. Album wideofoniczny

(reż. D. Jagodziński, 2017) 

© Zdzisław Beksiński AA72 | Źródło: Muzeum w Sanoku

W ostatnich latach fenomen Zbigniewa Beksińskiego wyjątkowo poruszył polskich filmowców. W 2016 roku nakręcono film biograficzny “Ostatnia rodzina” w reżyserii Jana P. Matuszńskiego, a zaledwie rok później “Beksińscy. Album wideofoniczny”. Ten unikatowy film powstał na bazie archiwalnych, wcześniej niepublikowanych materiałów audiowizualnych pochodzących z prywatnych zbiorów Beksińskich w oparciu o scenariusz stworzony na podstawie biografii autorstwa Magdaleny Grzebałkowskiej – „Beksińscy. Portret podwójny”. “Album wideofoniczny” to jednocześnie wstrząsający dokument oraz poruszający dramat rodzinny z Beksińskimi w roli głównej. 

Do obejrzenia na: Chili, Cineman, vod.pl, Canal+

8. Walka: życie i zaginiona twórczość Stanisława Szukalskiego

(Struggle: The Life and Lost Art of Szukalski, reż. I. Dobrowolski, 2018) 

Wizerunek Stanisława Szukalskiego jest równie intrygujący, co pełen pęknięć i sprzeczności. Z jednej strony rzeźbiarz, malarz i uzdolniony artysta, z drugiej nacjonalista i twórca zermatyzmu – pseudonauki o pochodzeniu starożytnych Polaków. Dobrowolski łączy w jedną całość rozmaite materiały – wywiady, archiwalia, zdjęcia a nawet fragmenty autotematycznych wykładów artysty, bo opowiedzieć tą niesamowitą historię rozgrywającą się na dwóch kontynentach, obejmującą zarówno wojnę, emigrację jak i karierę artystyczną w USA. Producentem “Walki…” jest Leonardo DiCaprio, którego ojciec był bliskim przyjacielem Szukalskiego.

Do obejrzenia na: Netflix

9. Druga strona plakatu

(reż. M. Latałło, 2010)

Film Marcina Latałły przedstawia historię legendarnej polskiej szkoły plakatu – wybitnych grafików, którzy zyskali międzynarodowe uznanie i rozgłos tworząc prace o tematyce społecznej, politycznej i kulturalnej. Reżyser nie tylko korzysta z materiałów archiwalnych, ale i konfrontuje się z najwybitniejszymi twórcami tamtego okresu m.in. Henrykiem Tomaszewskim, Mieczysławem Wasilewskim i Wojciechem Fangorem, a także z reprezentantami polskiego środowiska filmowego takimi jak Andrzej Wajda, Agnieszka Holland, Lech Majewski, by uchwycić wpływ sztuki plakatowej na kształt kultury i sztuki zarówno w Polsce, jak i w całej Europie. 

Do obejrzenia na: vod.pl

Marta Tychowska

Zdjęcie góra: © Vivan Maier, October 31, 1954. Nowy Jork, NY Maloof Collection | Źródło: vivianmaier.com