Ostatni kwartał 2016 roku okazał się bardzo udanym okresem zarówno dla światowego, jak i polskiego rynku sztuki. Obfitował on bowiem w wiele ważnych wydarzeń, takich jak targi, czy wystawy. Najistotniejsze jednak dla kształtowania wtórnego obiegu sztuki okazały się listopadowe i grudniowe licytacje, które tak w Polsce, jak i na świecie przyniosły dużą ilość imponujących sprzedaży i nowych rekordów aukcyjnych.
Relacja z Art Basel 2016, foto: Jessica Hromas, materiały prasowe organizatora
Październik w Europie upłynął pod znakiem targów sztuki. Wraz z początkiem czwartego kwartału roku w londyńskim Regent’s Park wystartowało bowiem wydarzenie Frieze Art Fairs 2016, dzielące się na dwie główne sekcje: Frieze London, poświęconą sztuce współczesnej, a także Frieze Masters – dedykowaną sztuce dawnej, począwszy od czasów antycznych, na XX wieku kończąc. Październik zwieńczony został odbywającymi się w Paryżu 43. Międzynarodowymi Targami Sztuki Współczesnej FIAC, które w tym roku zgromadziły 189 wystawców z całego świata. Wśród setek prezentowanych artystów publiczność mogła zapoznać się między innymi z dziełami Lee Ufana, Damiena Hirsta, Jana Fabre’a, czy Marcela Duchampa. W początkach grudnia natomiast miała miejsce amerykańska odsłona targów sztuki współczesnej Art Basel Miami Beach 2016. Wydarzenie, w którym udział wzięło ponad 70 tysięcy odbiorców, zaprezentowało ofertę 296 najważniejszych galerii z Ameryki Północnej, Ameryki Łacińskiej, Europy, Azji oraz Afryki.
Cy Twombly, Bez tytułu, 1970, źródło: Christie’s.
Czwarty kwartał roku nie zawiódł pasjonatów sztuki także pod względem wystawienniczym. Szczególnie chętnie odwiedzaną ekspozycją okazała się obszerna retrospektywa poświęcona Caravaggiemu, zorganizowana w National Gallery w Londynie. Pokaz „Beyond Caravaggio” oprócz dzieł barokowego mistrza światła zaprezentował również prace współczesnych mu autorów, jak i późniejszych naśladowców twórcy. Kolejną spektakularną wystawą otwartą w październiku, okazał się przegląd twórczości jednego z najsłynniejszych obecnie malarzy abstrakcyjnych, Cy’a Twombly’ego. Wśród ponad 140 obiektów wyeksponowanych w chronologicznym porządku w przestrzeniach Centre Pompidou w Paryżu znalazły się obrazy, rysunki, rzeźby, a także fotografie dokumentujące pracę amerykańskiego twórcy.
Claude Monet, Meula, 1891, źródło: Christie’s
Najwięcej emocji przyniosły jednak obserwatorom rynku sztuki listopadowe licytacje. Na aukcji w nowojorskiej siedzibie Christie’s, która przyniosła całkowity dochód równy 277 milionom dolarów, dzięki sprzedaży abstrakcyjnego obraz Willema de Kooninga „Untitled XXV” z 1977 roku za ponad 66 milionów dolarów, padł nowy rekord dla dzieła sztuki powojennej. Dzień później w trakcie aukcji dzieł impresjonizmu i twórczości nowoczesnej realizacja Claude’a Moneta, przedstawiająca rzadko obrazowany pejzaż ze stogiem siana, wylicytowana została na ponad 81 milionów dolarów. Wynik ten okazał się rekordem za sprzedaż dzieła francuskiego impresjonisty i przyczynił się do pozyskania przez nowojorski oddział Christie’s imponujących rezultatów przekraczających 246 miliony dolarów. Podczas tej samej aukcji za wysoką kwotę, przewyższającą nieco dotychczasowy najwyższy wynik sprzedażowy artysty, ponad 23 milionów dolarów kupiony został również obraz Wassilego Kandinsky’ego.
Warszawskie Targi Sztuki 2016, Rynekisztuka.pl
Jeśli chodzi o polski rynek sztuki, październik ubiegłego roku upłynął pod znakiem 14 edycji Warszawskich Targów Sztuki, które po raz kolejny odbyły się w Arkadach Kubickiego Zamku Królewskiego w Warszawie. Zaprezentowało się na nich około 50 instytucji sztuki i kultury, takich jak galerie, czy antykwariaty, zarówno z kraju, jak i z zagranicy. Publiczność miała okazję zapoznać się z ponad 1000 dzieł sztuki dawnej i współczesnej. Wielkim sukcesem okazały się również towarzyszące wydarzeniu wystawy dzieł wielkiego polskiego symbolisty, Jacka Malczewskiego, a także twórczości, nieco zapomnianego dziś, choć na pewno wartego przypomnienia, Andrzeja Mierzejewskiego.
Bartosz Kokosiński, Obraz pożerający motyw religijny, 2012, materiały dzięki uprzejmości artysty
Ostatni kwartał 2016 roku w Polsce był czasem niezwykle obfitującym w nagrody i wyróżnienia. W październiku Jadwidze Sawickiej, malarce, fotografce, autorce obiektów i instalacji tekstowych, przyznano prestiżową Nagrodę im. Katarzyny Kobro za rok 2015, natomiast polski twórca japońskiego pochodzenia, Koji Kamoji, uhonorowany został Nagrodą im. Jana Cybisa za 2015 rok. Z kolei pod koniec listopada w Galerii (-1) Polskiego Komitetu Olimpijskiego odbyła się Gala wystawy pokonkursowej, na której wręczone zostały wyróżnienia Kompasu Młodej Sztuki 2016. Spośród listy obejmującej 222 nazwisk na pierwszym miejscu uplasował się Bartosz Kokosiński (50 punktów), wyprzedzając tym samym Ewę Juszkiewicz (2 miejsce – 44 punkty) oraz Mariusza Tarkawiana (41 punktów).
W trakcie trzech ostatnich miesięcy bardzo odczuwalna była obecność polskich artystów za granicą. W październiku w Tate Liverpool otwarto wielką retrospektywę jednego z najważniejszych reprezentantów polskiej neoawangardy, Edwarda Krasińskiego. W nowojorskim James Gallery przy CUNY Graduate Center miała z kolei miejsce ekspozycja pt. „Myśli odizolowane: Archiwum Galerii Foksal 1966-2016”, zrealizowana z okazji 50-lecia funkcjonowania warszawskiej instytucji. Obok plakatów, ulotek, zaproszeń oraz katalogów wystaw, publiczności zaprezentowano wystawiane w galerii w przeszłości dzieła Zbigniewa Gostomskiego, Marii Stangret, Tadeusza Kantora, Krzysztofa Wodiczko, Henryka Stażewskiego oraz Stanisława Dróżdża. Powodzeniem za granicą cieszyła się również w ostatnim kwartale roku aktualna polska sztuka. W Karnataka ChitraKala Parishath w Bengaluru w Indiach na wystawie zatytułowanej „Absurd – Nonsens – Oksymoron” swoje dzieła zaprezentowali między innymi Maurycy Gomulicki, Leszek Knaflewski, czy też Mariusz Waras. W MAXXI Narodowym Muzeum Sztuki XXI-ego wieku w Rzymie natomiast dzieła Pawła Althamera, Józefa Robakowskiego i Jadwigi Sawickiej, zgromadzone w swojej obszernej kolekcji, zaprezentował krakowski MOCAK.
Ferdynand Ruszyc, Młyn zimą, 1902, źródło: Dom Aukcyjny Polswiss Art
Połowa grudnia przyniosła na polskim rynku sztuki dwie bardzo ważne aukcje, które zdecydowały o ostatecznym kształcie rankingu najdroższych dzieł 2016 roku. Na zorganizowanej 14 grudnia w Polswiss Art Aukcji Dzieł Sztuki obraz Ferdynanda Ruszczyca z 1902 roku pt. „Młyn zimą” został sprzedany za kwotę 1,85 miliona złotych, co pozwoliło mu uplasować się na 3 miejscu rocznego zestawienia najdroższych prac. Innym spektakularnym wynikiem tej licytacji okazała się sprzedaż za 1,3 miliona złotych „Autoportretu” autorstwa Andrzeja Wróblewskiego, stanowiącego chronologiczne zwieńczenie cyklu „Rozstrzelanie”. Absolutny rekord przyniosła jednak aukcja „Klasycy sztuki polskiej po 1945 roku”, która miała miejsce 15 grudnia w DESA Unicum. Jeden z liczonych obrazów Romana Opałki „Detal 3 065 461 – 3 083 581” osiągnął imponującą kwotę 2,3 milionów złotych, przewyższając tym samym pod względem wartości wylicytowaną w 2014 roku za 2 miliony złotych inną, pochodzącą z tej samej serii pracę artysty. Drugim ważnym dziełem wieczoru okazało się abstrakcyjne płótno Wojciecha Fangora pt. „Black 4” za 865 tysięcy złotych. Oprócz najwyższej sprzedaży w rocznym rankingu dzieł sztuki, grudniowa licytacja DESA Unicum przyniosła także inny rekord – łączna kwota za obrót dziełami sztuki współczesnej podczas jednego miesiąca przekroczyła dochód 20 milionów złotych.
Ostatni kwartał często stanowi najważniejszą część roku dla podsumowania 12-miesięcznej kondycji rynku sztuki. Tak było i w ubiegłym roku, szczególnie na gruncie polskim, gdzie grudniowe licytacje zdecydowały o najwyższych sprzedażach i ustanowiły nowe aukcyjne rekordy. Miejmy tylko nadzieję, że na kolejne spektakularne wyniki i silne wrażenia nie będziemy musieli czekać aż do grudnia.
Katarzyna Zahorska
Rynekisztuka.pl
